De UvA en de Vrije Universiteit gaan samenwerken met het Chinese telecommunicatiebedrijf Huawei om kunstmatige intelligentie te ontwikkelen voor zoekmachines. De Amsterdamse universiteiten gaan in een door Huawei gefinancierd lab kunstmatige intelligentie (AI) ontwikkelen die zoekmachines moet gaan optimaliseren.
De samenwerking met Huawei, een bedrijf waarvan onduidelijk is in wier handen de zeggenschap ligt, werd direct met argusogen bekeken. Zo wordt het bedrijf in een aantal Westerse landen geweerd vanwege verdenkingen van spionage. Bovendien, en dat lijkt in de discussie aan de UvA een grotere rol te spelen, wordt het bedrijf verdacht van het meewerken aan het schenden van de mensenrechten van de islamitische Oeigoeren in West-China.
Sinds een aantal jaren melden mensenrechtenorganisaties dat er in de provincie Xinjiang, waar de meeste Oeigoeren wonen, op grote schaal interneringskampen worden gebouwd. Volgens de Chinese overheid zijn het heropvoedingscentra.
De rol van Huawei is hierin niet exact duidelijk, maar volgens onder meer het Australian Strategic Policy InstituteHet ASPI is een denktank die wordt betaald door de Australische overheid. (ASPI) zou Huawei de politie in Xinjiang helpen bij online surveillance en de identificatie van Oeigoeren. Bovendien zegt het ASPI bewijs te hebben dat Oeigoeren verplicht zouden worden om ‘onder omstandigheden die dwangarbeid suggereren’ in fabrieken van Huawei te werken.
De UvA en de Vrije Universiteit hebben de samenwerking met Huawei voorgelegd aan de nationale veiligheidsdiensten en aan verschillende ministeries. Zij zagen geen gevaar voor de staatsveiligheid. Aan de UvA is er niet door een onafhankelijke ethische commissie naar gekeken, zo bleek achteraf. Sterker nog: de algemene instellingsgebonden ethische commissie (AIEC) zou al anderhalf jaar niet meer bijeenkomen.
Op de achtergrond speelt een grotere discussie een rol. Tot enkele jaren geleden leek het economisch en politiek opstomende China een interessante handelspartner. Onder de huidige president Xi Jinping is het land echter een geslotener en agressievere koers gaan varen. In hoeverre is het verantwoord om met Chinese universiteiten of bedrijven samen te werken? ‘De Chinese overheid is een enge tegenspeler.’