Wetenschappers willen ethische herbeoordeling Huawei-lab
Ruim dertig wetenschappers – onder wie zeker achttien UvA’ers – protesteren in een open brief tegen het samenwerkingsverband tussen de UvA, de VU en techmultinational Huawei. Het Chinese bedrijf steekt 3,5 miljoen in het universitaire DReaMS Lab voor optimalisatie van zoekmachinetechnologie.
De ondertekenaars vinden het samenwerkingsverband verontrustend, temeer vanwege de veelvuldige berichten dat Huawei in China betrokken is bij ernstige mensenrechtenschendingen tegen Oeigoeren. Ook wordt het bedrijf in verband gebracht met surveillanceprogramma’s waarmee Chinese activisten en burgers zouden worden bespioneerd.
Volgens de ondertekenaarsOok verschillende onderzoeksgroepen ondertekenden de brief, net als de facultaire studentenraad van de Faculteit der Geesteswetenschappen. moet een ethische herbeoordeling plaatsvinden en had de samenwerking niet mogen worden goedgekeurd. De UvA en VU zouden steken hebben laten vallen in de beoordeling van de ethische en politieke implicaties. Zo moeten onderzoekers in het kader van academische integriteit altijd vrij zijn om hun bevindingen te publiceren zonder commerciële inmenging, onderzoeksgroepen moeten vrij zijn om zelf werknemers te kiezen en onderzoeksresultaten moeten gratis en openbaar in te zien zijn. Dat laatste punt is niet gewaarborgd: Huawei heeft als financier een patentrecht op de onderzoeksresultaten, bijvoorbeeld nieuwe algoritmen en technieken.
Winst
Universiteiten werken steeds meer samen met het bedrijfsleven, zegt UvA-promovendus Niels ten Oever (mediastudies), een van de opstellers van de brief en deel van ‘bezorgde wetenschapperscollectief’ Funding Matters. ‘Het is goed dat onderzoeksresultaten worden toegepast in de samenleving, maar de samenleving moet daar ook beter van worden,’ zegt hij. ‘Met het patentrecht van Huawei maken we met publiek geld in een publieke instelling iets waar één bedrijf winst mee maakt.’
De UvA heeft weliswaar een ethische commissie, maar die heeft geen voorzitter en is al twee jaar niet bijeengekomen. ‘De AIVD heeft dit project wel geanalyseerd, maar die geeft alleen een statement af waarin verklaard wordt dat de staatsveiligheid niet in gevaar is,’ zegt Ten Oever. ‘Dat is een lage grens voor een ethische beoordeling. Daarnaast moet je zo’n beoordeling als universiteit zélf uitvoeren. Je zou kunnen kijken naar de UN Guiding Principles on Business and Human Rights, een richtlijn voor staten en bedrijven om te kijken welke impact een bedrijf heeft op mensenrechten.’
De briefschrijvers willen het project niet te gronde richten, benadrukt Ten Oever. ‘Maar de UvA neemt dit nu niet serieus, en dat is bijzonder kwalijk, zeker met toenemende financiële druk op universiteiten en onderzoekers die meer worden gestimuleerd om private samenwerkingen aan te gaan. Structurele reviews zijn een goede basis voor verdere discussie.’
DReamS Lab
Het nieuwe DReamS Lab, geleid door twee VU-wetenschappers en UvA-onderzoeker Maarten de Rijke (AI & Information Retrieval), moet bekijken hoe multilinguïstische zoekmachines in gesprek gaan met de gebruiker. ‘De bedoeling is dat de zoekmachine verschillend kan reageren op mensen uit andere landen,’ zei een persvoorlichter van de VU eerder in Het Financieele Dagblad. ‘Als Duitsers een vraag stellen gaat dat anders dan bij iemand uit Hongarije. Met behulp van AI en geesteswetenschappen gaan VU- en UvA-onderzoekers helpen om zoekmachines te verbeteren.’
Eind september sprak ook de Centrale Ondernemingsraad (COR) van de UvA zich uit tegen de samenwerking. ‘Deze samenwerking impliceert dat dit bedrijf welkom is in het Westen en daarmee worden eerdere acties van Huawei gelegitimeerd, ondanks de twijfelachtige geschiedenis,’ schreef de raad. De briefschrijvers sluiten zich daarbij aan: ‘Als Huawei actief wil zijn in de Europese Unie heeft het spraakmakende projecten nodig om de aandacht af te leiden van de politieke situatie.’ De COR pleitte voor een ethische toets, net als de Centrale Studentenraad, die het College van Bestuur vroeg de mensenrechtenschendingen van Huawei ‘openlijk te erkennen en te veroordelen’.
Het College van Bestuur laat weten het samenwerkingsverband ‘op dit terrein, onder deze omstandigheden’ verantwoord te vinden. Het bestuur benadrukt daarnaast dat de UvA samenwerkt met de vestiging van Huawei in Finland, en dat er in Nederland geen algemeen verbod bestaat op de samenwerking met Chinese bedrijven.
ICT-studenten
Het is niet de eerste keer dat de UvA samenwerkt met Huawei: in 2014 startte het bedrijf een programma waarbij de beste ICT-studenten in de zomer twee weken naar China mochten om daar praktijkervaring op te doen. De studenten kregen een taalcursus en werkten op het hoofdkantoor van Huawei in Shenzhen, vlakbij de grens met Hongkong.
