Leidse psycholoog ontwikkelt ‘buienradar-app’ voor depressie
De kans dat je in je leven te maken krijgt met depressie is één op vijf. Een gratis app, ontwikkeld door onderzoeker Eiko Fried, moet depressie gaan voorkomen door het tijdig te voorspellen.
Wat depressie veroorzaakt, is een lastige vraag waar al decennialang onderzoek naar wordt gedaan, verzucht Eiko Fried, universitair hoofddocent klinische psychologie aan de Universiteit Leiden. Mensen met depressie hebben overeenkomsten, maar er zijn ook veel verschillen.
Wat onderzoekers al weten is dat minder geld hebben en vrouw zijn de kans op een depressie verhoogt. Fried: ‘Maar het kan ook specifieker zijn. Sommige mensen hebben maar vijf uur slaap nodig, anderen raken gestrest als ze hun negen uur slaap niet halen. Het doel is uiteindelijk om per persoon te kunnen bepalen wat het risico op depressie is en wanneer het optreedt. Dat is de heilige graal in de klinische psychologie.’
Daarom ontwikkelt Fried een waarschuwingssysteem – WARN-D – om depressie te voorkomen. Voor het project – waar hij Europese ERC-beurs van 1,5 miljoen euro voor ontving – onderzoekt hij twee jaar lang de mentale gezondheid van studenten aan universiteiten en hogescholen. ‘Het doel is uiteindelijk om een app te maken waarin deelnemers bijhouden hoe ze zich voelen. Een soort menstruatie-app of buienradar, die depressie kan voorspellen.’
Gezonde en zieke meren
Depressie voorspellen werkt via dezelfde complexe wetenschap waarmee ook het weer of beurskoersen voorspeld kunnen worden. ‘Elk systeem heeft waarschuwingssignalen. Die waarschuwingssignalen van het ene complexe systeem kun je generaliseren en vertalen naar een ander complex systeem’, zegt Fried, die een achtergrond heeft in complexiteitswetenschappen. ‘Meren zijn complexe systemen met twee toestanden, een schone en troebele, zieke toestand. Nederlandse ecologen zijn erin geslaagd om met behulp van statistiek vroege waarschuwingssignalen te voorspellen, wanneer een gezonde toestand van een meer overgaat in een zieke toestand. Mijn idee was om dit ook te doen voor psychische depressie.’
Fried koos voor studenten omdat de kans om een depressie te ontwikkelen in deze levensfase het grootst is. Een op de vijf van de Nederlandse en Belgische studenten ontwikkelt mentale klachten in het eerste studiejaar. ‘Overigens is het moeilijk te beargumenteren dat studenten een hoger risico lopen dan hun niet-studerende leeftijdsgenoten. Mentale problemen hebben eerder te maken met leeftijd, autonomie, op kamers gaan, financiële problemen en zorgen over de toekomst.’
Door corona zijn mentale problemen onder studenten alleen maar toegenomen. ‘We hebben net een literatuuronderzoek gedaan waaruit blijkt dat jongeren inderdaad vatbaarder zijn geworden voor mentale problemen door corona. Al vinden wij geen bewijs dat de problemen drie keer zo groot zijn geworden, zoals sommige studies beschrijven.’
Spotify Wrapped
In het onderzoek zoomt Fried in op het dagelijks leven van in totaal tweeduizend studenten. Na een intake met vragenlijsten over hun achtergrond, dragen de studenten de eerste drie maanden een smartwatch die onder andere gegevens over hun slaap, beweging en hartslag verzamelt. In diezelfde periode vullen ze vier keer per dag een korte vragenlijst in. Wat zijn ze aan het doen? Waar zijn ze? En hoe voelen ze zich? Na drie maanden mag de smartwatch af en krijgen de studenten nog slechts eens in de paar maanden een vragenlijst toegestuurd. In totaal worden ze twee jaar gevolgd.
Aan het eind van deze intense eerste drie maanden, krijgen deelnemers een datavisualisatie van hun eigen dataset. ‘Een soort Spotify Wrapped, een overzicht van waar je was, thuis of op school, wanneer je het meest gelukkig was en wanneer het minder ging. Overigens hebben we ervoor gekozen geen GPS-data te verzamelen, ook al laat de Europese wetgeving dit wel toe.’
Fried is nog op zoek naar een diverse groep studenten om zijn laatste cohort van 500 studenten te vullen. ‘Aan mentaal gezondheidsonderzoek hebben tot nu toe voornamelijk witte universiteitsstudenten meegedaan, maar wij focussen ook op hogescholen en mbo’s. Iedereen is welkom, zolang je maar Nederlands of Engels beheerst.’ Deelname wordt beloond met een vergoeding van 90 euro – ‘het moet een stimulans zijn, geen inkomen’ – naast het gebruik van de smartwatch en het gepersonaliseerd datarapport.
Self-fulfilling prophecy
Als de app er eenmaal is, naar verwachting over drie jaar, zal deze waarschijnlijk als een stoplicht weergeven hoe het met je mentale gezondheid gesteld is. ‘Maar dat is nog in ontwikkeling. Je wil ook voorkomen dat je vals positieven krijgt. Dat mensen te horen krijgen dat ze depressief worden en dat het een self-fulfilling prophecy wordt.’
De volgende stap zou zijn om ook online hulpprogramma’s voor mentale gezondheidsproblemen zoals die van Caring Universities te verbinden met de app. Fried: ‘En ook om die diensten beschikbaar te maken voor iedereen, niet alleen voor studenten.’
Aanmelden voor de studie kan hier tot de 20 april 2023.
