Op z'n Duits | Wat heeft het Rotterdamse universiteitsbestuur te verbergen?
Als er in de pers geschreven wordt dat er binnen je organisatie een angstcultuur heerst, kan je twee dingen doen. Je kunt inzetten op het verbeteren van vertrouwen en mediatie aanbieden voor scheefgegroeide verhoudingen. Je kunt ook zeggen: ‘ik zal je iets geven om bang voor te zijn’, en een extern detectivebureau je medewerkers laten doorlichten.
Dat laatste deed de Erasmus Universiteit. Het ging zo. Op 3 juni verscheen in NRC een artikel waarin voormalig UvA-rector Dymph van den Boom werd beschuldigd van plagiaat. Journalist Frank van Kolfschooten deed daarbij net of hij dit plagiaat eigenhandig had ontdekt, iets dat hij later volhield in de podcast NRC Vandaag. Dat is natuurlijk volslagen ongeloofwaardig, en dus gingen andere journalisten wroeten.
Folia schreef samen met Erasmus Magazine een uitgebreide reconstructie. Er bleek van alles aan de hand te zijn in Rotterdam. Van den Boom was daar aangesteld als interim decaan en had een fusie-advies geschreven dat niet lekker zou zijn geland. Het woord ‘angstcultuur’ valt, het artikel in NRC zou een geplande ‘afrekening’ zijn. Duidelijk wordt in ieder geval dat er verschillende kampen zijn. Wat niet boven tafel komt, is wie het plagiaat heeft ontdekt en hoe daarmee is omgegaan.
Het CvB besluit in september de boel te verergeren. Het college huurt Hoffman Bedrijfsrecherche in, een cybersecurity bureau, dat e-mails van medewerkers gaat onderzoeken. Ze voelen zich daartoe gerechtigd, zo schrijven ze aan de betrokken medewerkers, omdat het gaat om ‘een ernstige situatie waarbij informatie is gelekt’. Ze vervolgen: ‘Dit besluit hebben wij genomen op basis van het gerechtvaardigde belang om erachter te komen wie verantwoordelijk is geweest voor het lek’.
Waarom de situatie ernstig is en wat het gerechtvaardigde belang inhoudt, blijft onduidelijk. Los van die vaagheid valt de woordkeuze op. Een lek is iemand die geheime informatie doorspeelt aan de autoriteiten. Het is een woord dat gangsters gebruiken voor rats, voor verraders dus. Het is geen term die je gemakkelijk plakt op een academische tipgever.
Een lek betekent dat er informatie was die binnenboord gehouden had moeten worden. Deze woordkeuze suggereert dat het CvB iets te verbergen heeft. Immers, een kat in het nauw maakt vreemde sprongen en vreemdere sprongen van een CvB zagen we zelden.
Meer dan twintig medewerkers kregen het bericht dat ze onderzocht gingen worden door Hoffman. Nu is het sowieso van de pot gerukt om universitaire medewerkers op deze manier te bespioneren en leidde de spionage tot terechte verontwaardiging onder collega’s van diverse universiteiten. Wat nog erger is: een van onderzochte medewerkers was de integrity officer, zo is mij verteld. De mailbox van een vertrouwenspersoon hoort sterker dan die van gewone medewerkers beschermd te zijn tegen zulke surveillance van bovenop.
Inmiddels heeft Hoffman het forensisch onderzoek afgerond. Ze hebben niets kunnen vinden en het CvB zegt geen maatregelen te zullen treffen. Enerzijds is dat jammer, want ik had graag gezien hoe ze dachten een tipgever – als die er was – gerechtelijk te gaan vervolgen.
Roelien Ritsema van Eck van het CvB rechtvaardigde het onderzoek door tegen Erasmus Magazine te zeggen dat ze ‘willen laten zien dat we dit soort gedrag (het vermeende plagiaatlek, red.) niet tolereren’. Maar het is juist het gedrag van deze bestuurders dat niet getolereerd zou moeten worden. Het CvB van de EUR heeft een onmiskenbaar signaal gegeven dat het eigen integriteitsbeleid geen knip voor de neus waard is en dat het niet te vertrouwen is. Daarmee is haar positie onhoudbaar.
De Raad van Toezicht moet dus ingrijpen, maar ik zie dat niet gebeuren. Bij bestuurlijk falen aan andere universiteiten blijkt namelijk steeds dat dit orgaan een wassen neus is. Ondertussen wordt er landelijk aandacht gevraagd voor het verbeteren van klachtenprocedures en het tegengaan van wangedrag van hooggeplaatsten. Een onafhankelijk instituut dat op nationaal niveau functioneert als vertrouwenspersoon is broodnodig en hoog tijd.
Linda Duits is een weggelopen wetenschapper, gespecialiseerd in populaire cultuur; in het bijzonder op het gebied van gender en seksualiteit.
