Wel betere seks, geen hogere kans op zwangerschap met online programma
Wanneer stellen om onverklaarbare reden niet zwanger worden, gaat het seksleven daar vaak onder lijden. Onderzoekers van Amsterdam UMC werkten de afgelopen jaren aan een online programma om de zorg voor deze stellen te verbeteren. Met als grote vraag: levert meer seksplezier ook meer zwangerschappen op?
Koppels die wel vruchtbaar zijn maar om onverklaarbare reden na het eerste jaar niet zwanger zijn, krijgen van een arts het advies om het nog een half jaar tot een jaar ‘af te wachten en het nog te proberen’. Dat leidt tot grote onvrede. Veel koppels houden zich niet aan het zes maanden ‘afwachtend beleid’ en startten al eerder kostbare vruchtbaarheidsbehandelingen, die niet alleen veel tijd kosten maar ook risico’s met zich meebrengen.
Om die reden ontwikkelden onderzoekers van Amsterdam UMC in 2015 het programma Zin & Zwanger, dat via een website met tips en advies het seksplezier beoogt te verhogen, en daarmee ook de kans op zwangerschap. Het programma werd ontwikkeld samen met UvA-hoogleraar seksuologie Ellen Laan, wiens missie was om seksueel plezier voor alle genders te bevorderen.
Er is nauwelijks aandacht voor seksueel functioneren en welbevinden bij koppels die proberen zwanger te worden, vertelt Felicia Dreischor, die aankomende vrijdag aan de UvA op het programma promoveert. Vijf vragen aan Dreischor en haar copromotor en gynaecoloog-seksuoloog Inge Custers, die vanuit een opslaghok in het Amsterdam UMC aanhaakte bij het interview.
Felicia, hoe ziet het Zin & Zwanger-programma eruit?
‘Het is een educatieve website geworden voor stellen met informatie, oefeningen, en chatmogelijkheden met gelijkgestemden. Daarnaast is er de mogelijkheid om via de mail vragen te stellen aan hulpverleners. De oefeningen bestaan onder andere uit aanrakings- en communicatieoefeningen om seksueel plezier te vergroten. Ook proberen we via de website mythes te ontkrachten zoals dat je spontaan zin zou moeten krijgen in seks. Dat bestaat niet, je hebt daar echt seksuele prikkels voor nodig. Of dat je na de seks met je benen in de lucht zou moeten liggen om de zwangerschapskans te verhogen.’
Tachtig procent van de heteroseksuele stellen wordt in het eerste jaar van proberen zwanger. Een aanvullende tien procent in het tweede jaar. Van de overgebleven tien procent is dertig procent ‘onverklaarbaar onvruchtbaar’, dat zijn zo’n vijfduizend stellen in Nederland per jaar.
Om te bepalen hoe groot de kans is dat stellen in de daaropvolgende twaalf maanden toch nog op natuurlijke manier zwanger te worden, gebruiken artsen het rekenkundige model van Hunault bij de counseling van koppels met vruchtbaarheidsproblematiek. Is de kans klein, onder de dertig procent, dan kan men kiezen voor vruchtbaarheidsbehandelingen. Ligt de kans boven de dertig procent, dan wordt het koppel aangeraden het ‘nog even te proberen’.
Zevenhonderd stellen die in die laatste groep vielen, namen deel aan het onderzoek van promovenda Felicia Dreischor. De helft van hen kreeg het Zin & Zwanger programma aangeboden, de andere helft niet.
‘Die mythes zorgen er juist voor dat het seksleven achteruitgaat. We hebben koppels daarom juist niet geadviseerd om seks te gaan timen tijdens de vruchtbare periodes. Maar juist om te herontdekken wat plezier oplevert. De hypothese was dat meer plezier zou leiden tot meer seks.’
‘Daarbij is ook communicatie tussen stellen belangrijk. Heel veel stellen waren bang dat bewust bezig zijn met hun seksleven meer druk op ging opleveren. Maar we weten vanuit de literatuur dat juist met elkaar praten over je seksleven leidt tot meer plezier.’
Het Zin&Zwanger-programma had als doel om de kans op zwangerschap met 8 procent te verhogen. Uiteindelijk is er geen verbetering in de zwangerschapskans gevonden. Hebben jullie daar een verklaring voor?
Dreischor: ‘Onze hypothese was dat als we de coïtus-frequentie (penis-in-vagina-seks) konden verhogen tijdens de vruchtbare periode, dat het aantal zwangerschappen toe zou nemen. Dat is niet gelukt, over de hele groep ging de coïtus-frequentie alleen maar achteruit.’
Hoe komt dat?
Custers: ‘Seks wordt, als je al lang probeert zwanger te worden, compleet gestript van alle erotiek. Er ontstaat een associatie met een handeling die je bij herhaling verricht omdat er een heel vurige hoop is op een kind. Als die handeling iedere keer negatief wordt beloond, dan wordt het label plezier, erotisch, lekker en geil vervangen door teleurstelling. Seks wordt dan het zoveelste moetje.’
Dreischor: ‘Een deel van de paren gaf tijdens de chatsessies of bij het afmelden voor de studie ook aan, dat zij het zwanger worden toch echt niet los konden laten en zelfs dat zij liever rustig wilden afwachten tot er een vruchtbaarheidsbehandeling zou starten. Daarnaast speelt het veel genoemde “gebrek aan tijd voor het programma” mogelijk ook een rol.’
Is het programma in jullie ogen wel geslaagd, nu de kans op zwangerschap niet is verhoogd?
Dreischor: ‘Ja. We hadden twee doelen. Naast de zwangerschapskansen verhogen wilden we ook de seksuele gezondheid bevorderen. Dat laatste is wel degelijk gelukt: het seksuele plezier en de tevredenheid is verbeterd bij vrouwen en ook bij mannen die het programma intensief volgden zagen we verbeteringen in domeinen van seksueel functioneren.’
Custers: ‘Daarnaast laat het onderzoek van Felicia ook zien hoe moeilijk patiënten en hulpverleners het vinden om te praten over seksualiteit. Ondanks de luchtigheid waarmee we gepoogd hebben om deze studie aan te bieden, blijkt het zelfs voor hulpverleners die zich bezighouden met vruchtbaarheidsproblematiek ongelofelijk ingewikkeld om te vragen: hebben jullie seks, hoe gaat dat dan? Beleef je er nog plezier aan? En dan ook woorden te gebruiken zoals penis, vagina en penetratie. We hopen dat dit onderzoek ook kan bijdragen aan het normaliseren van seksualiteit.’
‘Het onderzoek heeft ook veel nieuwe kennis opgeleverd over de seksualiteit van deze specifieke patiëntpopulatie. In 2014 werd “seksualiteit bij koppels in een vruchtbaarheidstraject” erkent als kennishiaat binnen de beroepsvereniging van gynaecologen. Ze weten alles over voorplantingstechnieken, maar hebben geen idee hoe het er thuis aan toe gaat en dat het seksueel plezier tijdens een vruchtbaarheidstraject soms volledig down the drain gaat.’
Uiteindelijk heeft maar 57 procent van de koppels het Z&Z-programma gevolgd. Hoe gaan jullie het programma verder verbeteren?
Custers: ‘Een van de vragen is hoe we het programma moeten aanbieden zodat stellen aangehaakt blijven. Koppels hebben nog steeds behoefte aan interactie met een hulpverlener dus een deel zal in de gespreksvoering liggen.’
Dreischor: ‘Personaliseren van de inhoud van het programma is voor deelnemers ook erg belangrijk, blijkt uit onze studie maar ook uit recent onderzoek. Daarnaast kun je je ook afvragen of de zwangerschapskansen verhoogd waren als meer koppels aangehaakt waren gebleven. En het blijft interessant om ook na zes maanden naar de zwangerschapskansen te kijken, want die blijven voor deze groep behouden.’
Felicia Dreischor promoveert op vrijdag 17 januari om 16.00 uur op haar proefschrift Let’s talk about sex: optimising the management of unexplained infertility. De verdediging vindt plaats in de Agnietenkapel.
