Gezocht: vriend (m/v): ruim helft van studenten voelt zich eenzaam
Met honderden medestudenten in de collegezaal zitten en je toch eenzaam voelen: veel studenten die naar een nieuwe stad verhuizen om te studeren hebben moeite met vrienden maken. ‘Ik belde en facetimede mijn ouders vaak als ik me alleen voelde.’
Zes jaar geleden stapte Stephanie Zuiverloon (23) op het vliegtuig van Suriname naar Nederland om rechtsgeleerdheid aan de UvA te studeren. Doordat ze de Intreeweek had gemist, was de collegezaal op de eerste dag van het studiejaar gevuld met onbekende gezichten. Contact maken met haar studiegenoten ging haar gemakkelijk af, maar het bleef binnen de muren van de universiteit. In de avonden en weekenden zat ze alleen in haar studio op Uilenstede – eenzaam.
Het was niet zo dat Stephanie geen klik voelde met haar medestudenten, maar telkens stuitte de vriendschap tegen een onzichtbaar plafond. Verder dan samen een kop koffie halen op de campus kwam het niet. Volgens Stephanie hebben veel studenten al een vaste groep vrienden als ze gaan studeren. ‘Die kennen ze van de middelbare school of van de introductiedagen, waar ik zelf niet bij kon zijn. In die zin zijn de meeste studenten al voorzien.’
Stephanie had wél een sterke behoefte aan nieuwe vrienden om leuke dingen mee te doen, zoals op het terras zitten en uitgaan. ‘In die periode was ik best emo. Ik belde en facetimede mijn ouders vaak als ik me alleen voelde. Afgezien van wat familieleden die in Nederland woonden, had ik niemand. Mijn eerste studiejaar was erg moeilijk.’
Overgangsfase
Eenzaamheid is een breder probleem voor Amsterdamse studenten. Uit onderzoek van de GGD blijkt dat in 2024 ruim zestig procent van de 16- tot en met 25-jarigen in Amsterdam enigszins tot sterk eenzaam was. Twee soorten eenzaamheid zijn daarbij te onderscheiden: sociale eenzaamheid en emotionele eenzaamheid. Sociale eenzaamheid is het gemis aan contacten met vrienden, familie en kennissen, terwijl emotionele eenzaamheid verwijst naar het gemis aan relaties en een hechte band.
Universitair hoofddocent Corine Dijk, die onderzoek deed naar eenzaamheid onder UvA- en VU-studenten, beschrijft eenzaamheid als een hongergevoel: vervelend, maar functioneel. ‘Eenzaamheid in zijn gezondere vorm wordt vaak gezien als een soort drive, die je aanzet tot het zoeken naar sociaal contact. Net zoals honger verdwijnt wanneer je een broodje eet, verdwijnt eenzaamheid zodra je sociaal contact legt.’ Volgens Dijk is het niet gek dat juist studenten zo eenzaam zijn. ‘Jongeren die voor het eerst op kamers gaan of naar een andere stad verhuizen, bevinden zich in een overgangsfase; mensen in zo’n fase voelen zich vaak eenzaam.’
Dijk was verrast dat een groot deel van de studenten in haar onderzoek zich na een half jaar nog steeds eenzaam voelde. ‘Dat wijst vooral op emotionele eenzaamheid,’ legt ze uit. ‘Ze hebben wel oppervlakkig contact, bijvoorbeeld in de collegezaal, maar missen een diepere band: iemand die ze helpt verhuizen of van wie ze honderd euro kunnen lenen. Nog heftiger is het als ze niemand hebben om dingen mee te ondernemen, zoals naar de bioscoop gaan. Dat is sociale eenzaamheid.’
Ook student Communication Science ZJ Meng (22) voelde zich in haar eerste studiejaar lange tijd eenzaam. Ze verhuisde twee jaar geleden van China naar Nederland, maar kende naar eigen zeggen de sociale regels hier niet. ‘Ik kon geen aansluiting vinden in mijn werkgroep,’ vertelt ze. Als ZJ andere studenten iets zag drinken met vrienden, vroeg ze zich af hoe ze dat voor elkaar hadden gekregen. ‘In het begin was alles nog nieuw en leuk, maar dat euforische gevoel zakte al snel weg. Toen begon ik de eenzaamheid te voelen. Het ergste vind ik dat ik daardoor niet heb kunnen genieten van mijn eerste studiejaar, terwijl ik me realiseer hoe bevoorrecht ik ben om hier te mogen studeren.’
Yogales
Dijk ziet dat studenten die langdurig eenzaam zijn steeds minder realistisch nadenken over vriendschapsvorming. Het opbouwen van diepgang kost tijd, maar mensen die hunkeren naar vrienden, hopen en verwachten vaak dat een vriendschap zich sneller ontwikkelt. Bij eenzame mensen kan dat grote teleurstelling en onzekerheid teweegbrengen.
Zo sprak Dijk een eenzame vrouw die in een yogales iemand ontmoette met wie ze een klik had. De twee keren daarna gingen ze naast elkaar zitten en kletsten ze gezellig in de kleedkamer. ‘Toen ze de derde week binnenkwam, was haar yogamaatje in gesprek met iemand anders. Daar was ze ontzettend teleurgesteld over, want voor haar was die beginnende vriendschap erg belangrijk,’ vertelt Dijk. ‘Ze had er onrealistisch grote verwachtingen bij gemaakt. Maar juist dat soort prille connecties vergen geduld.’ Die teleurstelling zorgt er volgens Dijk voor dat studenten die al enigszins onzeker of gereserveerd zijn zich – vaak onterecht – afgewezen voelen. ‘Dat maakt ook dat ze huiveriger worden om nieuwe vriendschappen te sluiten. Daarom is het voor eenzame studenten belangrijk om realistisch te blijven en zich niet uit het veld te laten slaan.’
Het oplossen van het probleem van eenzaamheid onder studenten ligt niet alleen bij henzelf, vindt Dijk. De universiteit kan hier ook een rol in spelen. Veel sociale activiteiten die de UvA organiseert voor studenten vinden plaats in grote groepen en zijn onbedoeld gericht op extraverte types. Tijdens de introductieweken duiken de introductiegroepjes bijvoorbeeld meerdere keren de kroeg in. Dijk: ‘Studenten die vanzelfsprekend meer op de voorgrond treden of makkelijk contact leggen, zouden het zonder zulke georganiseerde activiteiten ook wel redden. Eigenlijk wordt de verkeerde doelgroep aangesproken.’
All Ears
Dijk pleit daarom voor meer plekken waar studenten – die behoefte hebben aan sociaal contact in kleinere groepen in een rustige omgeving – mensen kunnen ontmoeten. ‘De openbare bibliotheek is daar een goed voorbeeld van: je kunt er gemakkelijk een praatje maken. Het is heel genormaliseerd om daar in je eentje te komen om de krant of een boek te lezen. Toch biedt het een kans om op een laagdrempelige manier contact te leggen.’
Eenzame UvA-studenten die behoefte hebben aan een luisterend oor, kunnen zeven dagen per week anoniem met een vrijwilliger van luisterlijn All Ears chatten of bellen. Het initiatief is opgezet door psychologiestudenten van de UvA om studenten die door een moeilijke tijd gaan, de mogelijkheid te bieden hun verhaal te doen en gehoord te worden. Een woordvoerder van All Ears concludeert op basis van de chatonderwerpen dat eenzaamheid regelmatig voorkomt. ‘Gemiddeld twee studenten per maand nemen specifiek contact op om te praten over eenzaamheid.’
Toch benoemen niet alle chatters en bellers hun gevoel van eenzaamheid zo nadrukkelijk. ‘De meeste eenzame studenten – vaak internationals – zeggen dat ze het lastig vinden om vrienden te maken en aansluiting te vinden. Nederlandse studenten hebben vaak nog familie en oude vrienden in de buurt.’ Dat internationale studenten vaker eenzaam zijn dan Nederlandse studenten, ziet Dijk ook terug in haar onderzoek. ‘De afgelopen jaren is eenzaamheid onder studenten toegenomen, maar dat is volledig te verklaren door de toename van internationals.’
Social Blues
Na een eenzaam eerste studiejaar brengt ZJ haar vrije tijd nu door met vrienden. Tijdens de workshop Social Blues – waarin eenzame UvA-studenten in meerdere sessies psychologische technieken leren om connecties te maken – leerde ze leuke nieuwe mensen kennen. Ze hebben een groepsapp en spreken geregeld af om een film te kijken of karaoke te zingen. ‘En ik kreeg een huisgenoot, dat heeft alles veranderd.’
Stephanie heeft inmiddels ook een rijk sociaal leven. ‘Een meisje van mijn middelbare school dat ook naar Nederland is verhuisd, gaf me de tip om bij een studievereniging te gaan.’ Op het moment dat Stephanie zich aansluit bij The European Law Student Association begint het balletje te rollen: ze leert studenten kennen op borrels en hun vrienden worden ook haar vrienden. ‘Ik heb mijn beste vriendin daar ontmoet.’
Het hebben van sociale contacten is erg belangrijk, gelooft ZJ: 'Ze geven je een gevoel van verbondenheid en steun’. Volgens Stephanie kun je overal nieuwe mensen ontmoeten – dat heeft ze uit eerste hand ondervonden. ‘Tijdens een Zumba-les in de sportschool kon ik de danspasjes niet bijhouden. Een ander meisje ook niet, dus we moesten beiden lachen en raakten aan de praat. Zo werden we bevriend.’ Stephanie raadt andere eenzame studenten aan om een praatje te maken met iedereen die je aardig lijkt. ‘Als het contact oppervlakkig blijft, stel dan gewoon zelf voor om samen iets leuks te doen. En ga dingen ondernemen; ik had nooit verwacht dat ik een goede vriendin zou ontmoeten in de sportschool.’
