UvA stapt over van Deutsche Bank naar ING: ‘Voor planeet geen verschil’
Op aandringen van actievoerders, de Green Office en de Centrale Studentenraad (CSR), zette de UvA samen met de HvA drie jaar geleden een aanbesteding in gang om een duurzame huisbankier te selecteren. ING kwam als winnaar uit de bus. Is dit een groene stap vooruit voor de universiteit?
Voortaan zal niet de Deutsche Bank maar ING het betalingsverkeer van de UvA en HvA regelen. Dat maakte de UvA afgelopen dinsdag bekend. De UvA startte de aanbesteding na kritiek van actiegroep Scientists4Future en later ook de Centrale Studentenraad (CSR) en de Green Office op de toenmalige huisbankier Deutsche Bank die investeert in de fossiele industrie.
Niet lang daarna ging de UvA overstag en kondigde haar vertrek aan bij de Deutsche Bank en voornemen om in de selectie van een nieuwe huisbankier duurzaamheid centraal te stellen. Dat nu de keus op ING valt is op zijn minst verrassend te noemen voor de buitenstaander: onlangs spande Milieudefensie nog een zaak aan tegen de bank vanwege de investeringen in de fossiele industrie. Afgelopen week meldde zich veel boze en teleurgestelde studenten bij de Green Office en CSR die niet tevreden waren met de switch.
Een beetje duurzaam
Duurzaamheid was niet het enige selectiecriterium waar de bank aan moest voldoen, liet de universiteit al op voorhand weten. Samen met de HvA stelde de UvA een lijst aan eisen op. Een nieuwe bankier moest ‘schatkistbankieren’ kunnen faciliteren, het stallen van geld op een betaalrekening bij het Rijk. Met schatkistbankieren kunnen publieke instellingen zoals universiteiten en hogescholen op die manier een betrouwbare cashflow veiligstellen.
De UvA bankiert op drie onderdelen. Via het aantrekken van geld, met haar spaargeld en met het betalingsverkeer: het innen van collegegelden en uitbetalen van salarissen. Onder druk van Scientist4Future, de Green Office en de CSR verplaatste de universiteit in 2023 haar spaargeld al van Deutsche Bank naar BNG en NWB, beide banken die beter scoren op duurzaamheid.
Daarnaast moet de bank solide genoeg zijn om betrouwbaar en veilig betalingsverkeer te garanderen, aldus de woordvoerder, met andere woorden: beschikken over een Single A-status. Dat beaamt ook Bert Scholtens, hoogleraar duurzaam bankieren aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Als particulier kun je voor de Triodosbank kiezen maar een internationale instelling zoals een universiteit redt het daar niet mee. De Triodosbank te simpelweg te klein en heeft niet de capaciteit om betrouwbaar in internationaal betalings- en dienstenverkeer te voorzien.’
Met die eisen bleven er nog zes banken over, ABN AMRO, Bank Nederlandse Gemeenten (BNG), Rabobank, de Nederlandse Waterschapsbank, wederom de Deutsche Bank en ING. De UvA benaderde alle zes banken, uiteindelijk liepen slechts twee banken het aanbestedingstraject door en deden en inschrijving. In die aanbesteding werd de nieuwe bankier beoordeeld op functionaliteit (50 procent), duurzaamheid (30 procent) en prijs (20 procent).
Teleurgesteld
De Green Office en de Centrale Studentenraad (CSR) zijn teleurgesteld over de uitkomst van het aanbestedingsproces. Co-manager Rachel Ham: ‘Dit is niet wat we voor ogen had toen we het proces instapte. Wij wilde een fundamenteel groenere bank, zoals Triodos, nu is er nauwelijks verschil.’
De Green Office, CSR en Scientists4Future werden afgelopen zomer voor het laatst geïnformeerd door de UvA over het aanbestedingsproces en kregen de gelegenheid om advies te geven over het selectieproces. De CSR en Green Office hebben toen geadviseerd om het percentage duurzaamheid te verhogen en de eerlijke geldwijzer te hanteren als selectiecriteria. Die wensen blijken niet ingewilligd, op de eerlijke geldwijzer krijgt de ING namelijk de laagste score. Stefana Feciuc, voorzitter van de CSR: ‘Ergens in het proces moet het gigantisch mis zijn gegaan, om bij de zoektocht naar een groene bank op ING uit te komen. We beraden nog hoe we verder gaan en werken met de Green Office aan een statement.’
Feciuc en Ham roepen studenten op zich bij hen te melden met vragen en meningen hierover. ‘Wij kunnen deze dan meenemen in ons statement en zorgen dat de UvA die vragen beantwoordt.’
UvA-bestuurder Jan Lintsen is optimistischer over de overstap naar ING en zei daarover: ‘We hebben duurzaamheid voor het eerst zo expliciet en zwaarwegend meegenomen in de aanbesteding.’ Is dat inderdaad een stap voorwaarts voor de universiteit? Scholtens zet zijn vraagtekens. ‘30 procent duurzaamheid vind ik bijzonder: veel zaken zijn wel of niet duurzaam: een beetje slavernij bestaat niet. Dit voelt eerder als een vorm van greenwashing: als een reactie op de eis van de actievoerders.’
Verschil in duurzaamheid
Scholtens vraagt zich af hoé de universiteit dan precies naar duurzaamheid heeft gekeken. Er bestaan namelijk verschillende manieren om naar duurzaamheid te kijken, via het uitsluitingsprincipe zoals de activisten via de eerlijke geldwijzer hanteren: je mag niet beleggen in kernwapens, tabak, drank en de fossiele industrie en ga zo maar door. Maar wie door een wetenschappelijke bril kijkt, concludeert dat daarmee de wereld niet duurzamer wordt, zegt Scholtens: ‘Je kunt er ook op een andere manier naar kijken. De wereld is een grote puinhoop, dat willen we veranderen. Hoe doen we dat? En wie zitten er op de posities die iets kunnen veranderen?’
Als grote klant kan de UvA namelijk ook voorwaarden stellen aan een bank als ING, en op die manier de bank ertoe bewegen om groener te worden, zegt Scholtens. ‘Bankieren is een relatie, zeg ik altijd tegen studenten. Als je vriend iets stoms heeft gedaan, dan zeg je niet gelijk: ik wil jou nooit meer zien. Maar zoek je naar een oplossing om het de volgende keer anders aan te pakken. Dat is ook een manier.’
In reactie hierop zegt de UvA: ‘In de aanbesteding is gewerkt met internationale duurzaamheidsdata, zoals ISS ESG-ratings en data over gefinancierde emissies, om duurzaamheid consistent en toetsbaar te kunnen beoordelen. We begrijpen de reactie van de CSR en anderen. We hebben hen in een vroeg stadium uitgelegd dat we voor het betalingsverkeer niet allerlei banken op voorhand kunnen uitsluiten, aangezien de gevraagde financiële dienstverlening van de UvA en de HvA complex is. Duurzaamheid is belangrijk en daarom hebben we daar een zwaar gewicht aan toegekend in de criteria. Tegelijkertijd moeten de salarissen van duizenden medewerkers ook worden betaald en gaat het om enorme aantallen betalingen van en aan onze studenten, waaronder een hoop internationale. Dat alles moet goed verwerkt worden.’
Tegenovergesteld effect
Volgens UvA-hoogleraar duurzame financiering Paul Smeets zal de overstap naar een groenere bank in de praktijk weinig uithalen. ‘Alle grote banken zitten op de een of andere manier wel in het fossiel. Zolang we nog olie gebruiken investeren banken daarin. Dat is helaas hoe de markt nu werkt.’
Vanuit de morele vraag of je je geld in olie moet investeren kun je kiezen voor een duurzame bank, zoals Triodos, vervolgt Smeets. ‘Maar als je kijkt naar welke impact dat heeft op het gebruik van fossiele brandstoffen wereldwijd dan is het wetenschappelijke bewijs daar duidelijk over: dat heeft geen effect op de olie- en gasbedrijven.’
Sterker nog, overstappen naar een groenere bank kan zelfs het tegenovergestelde effect hebben, aldus Smeets. ‘Er zijn antiduurzaamheidsfondsen in de VS die zo in dat gat springen wanneer bedrijven en instellingen in Europa besluiten moreel het goede te doen en te stoppen met beleggingen in de fossiele industrie. Zo’n antiduurzaamheidsfonds zal de olie- en gasbedrijven alleen maar aansporen om nog meer olie uit de grond te pompen.’
‘Het is geen populaire boodschap, maar het is wel wat het wetenschappelijke onderzoek laat zien,’ besluit Smeets. ‘Als de publieke perceptie anders is, dan moet je daar als universiteit rekening mee houden. Maar de financiële markt zit complexer in elkaar dan je op het eerste gezicht zou denken.’
Vegetarische cafetaria’s en minder vliegen
Wat kan de UvA dan wel doen om zelf duurzamer te worden? Smeets: ‘Ik denk dat je het op het gebied van financiën niet gaat redden om duurzamer te worden. De cafetaria’s vegetarisch maken zal meer effect hebben.’ De invloed van banken is uiterst indirect, zegt ook Scholtens. ‘Minder vliegkilometers van studenten en stafleden zou bijvoorbeeld een groter effect hebben.’
Waar een universiteit uiteindelijk écht het verschil maakt, is met haar onderwijs, besluit Smeets. ‘Door studenten goed op te leiden, kritisch te leren nadenken en de tools te geven om de wereld een stukje beter te maken.’
