Jongeren relatief vaak slachtoffer van seksueel geweld: ‘Er is een gevoel van ongemak’
Jongeren tussen de 18 en 24 zijn relatief vaak het slachtoffer van fysiek seksueel geweld, blijkt uit recente cijfers van het CBS. Consent at UvA probeert een cultuurverandering te bewerkstelligen op de UvA, maar merkt dat dit zo gemakkelijk nog niet is. ‘Studenten kunnen bijvoorbeeld geen formele klachten indienen tegen medestudenten.’
Eind 2024 verscheen een uitgebreid rapport van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) waaruit bleek dat jongeren in de leeftijdsgroep 18 tot 24 jaar in 2024 het vaakst van alle leeftijdsgroepen slachtoffer werden van fysiek seksueel geweld. Dit is precies de leeftijdscategorie waar ook studenten invallen. Hoe vaak komt seksueel fysiek geweld voor op de universiteit en specifiek bij de UvA?
Uit de laatste bekende cijfers van Argos, blijkt dat het aantal meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag op Nederlandse universiteiten tussen 2019 en 2022 is toegenomen: van 141 naar 300. Het Centrum Seksueel Geweld rapporteert dat een op de tien vrouwelijke studenten een verkrachting meemaakt tijdens de studie, net als één procent van de mannen.
Teruggaande naar de onlangs gepubliceerde cijfers van het CBS blijkt dat in 2024 bijna tien procent van jongeren tussen de 18 en 24 jaar in de afgelopen twaalf maanden ongewenst op een seksuele manier werd aangeraakt en dat ruim 5 procent ongewenst werd gezoend. Deze percentages zijn het hoogst van alle leeftijdsgroepen. Kijken we naar incidenten uit de afgelopen vijf jaar, dan verdubbelen beide percentages. Ook van ongewenste geslachtsgemeenschap is deze leeftijdscategorie het vaakst slachtoffer.
Bovenstaande cijfers komen niet als een verrassing voor Consent at UvA, een studentenorganisatie die zich bezighoudt met het aankaarten van seksueel misbruik en gerelateerd geweld op en om de universiteit. Deze organisatie werd in 2019 opgericht als UvA-tak van stichting Our Bodies Our Voice en streeft ernaar om door middel van workshops, evenementen, trainingen en een nieuwsbrief seksueel misbruik op de UvA tegen te gaan. De organisatie heeft geen recente cijfers, maar haalt getallen uit 2019 aan van de UvA zelf waaruit blijkt dat 4 procent van de studenten wel eens slachtoffer is geweest van seksueel grensoverschrijdend gedrag op de campus of bij een studentenvereniging.
Exacte cijfers
Het is voor de organisatie lastig om het aantal gevallen van seksueel geweld op de UvA concreet te maken. ‘Ondanks het feit dat dit een veelvoorkomend probleem is, kunnen we geen exacte cijfers bieden,’ zegt vicevoorzitter Suhani Acharya. ‘Vanwege de ambiguïteit rond de definitie van seksueel geweld is het ingewikkeld om hierover te rapporteren, ook al gebeurt het wel.’
‘En dat zijn alleen nog maar de gerapporteerde incidenten,’ verklaart voorzitter Scarlet Thant Thiri Kyaw. ‘Alleen de meest extreme gevallen worden gemeld, maar die cijfers vertellen niet het hele verhaal. Er heerst nog steeds een cultuur van naroepen en seksistische grappen. Juist omdat de universiteit niet bepaald bekend staat om haar reactievermogen worden mensen terughoudender om dit soort incidenten te rapporteren.’ Waar die vermeende passiviteit van de UvA dan uit blijkt? ‘Studenten kunnen bijvoorbeeld geen formele klachten indienen tegen medestudenten. Doordat er dit soort hiaten zijn weten veel mensen niet bij welke kanalen van de universiteit ze zich moeten melden als er iets onwenselijks gebeurt, en volgen er vaak dus geen consequenties.’
Zelf spreken ze liever niet van seksueel misbruik, maar van seksueel geweld, vertelt Thant Thiri Kyaw. ‘Omdat dat een breder begrip is. Onze focus ligt op de cultuur eromheen en de onderliggende oorzaken van seksueel geweld, seksueel wangedrag, en ook op de cultuur van victim blaming. We verspreiden bewustzijn over alcohol en consent en de raakvlakken daartussen, en willen een safe space zijn voor mensen die over hun ervaringen willen praten.’ Acharya vult aan: ‘Voor ons is seksueel geweld alles waarbij de toestemming wordt geschonden, waardoor iemand zich ongemakkelijk voelt en in een kwetsbare positie terechtkomt. Dat kan van alles zijn, van catcalling tot cyberstalken.’
Acharya: ‘Omdat er bij veel mensen nog zoveel onduidelijkheid bestaat over termen als seksueel geweld, seksueel misbruik en aanranding is er een gebrek aan bewustzijn wanneer mensen dit zelf meemaken. Er is een gevoel van ongemak, maar je kunt het niet altijd goed verwoorden, daarom proberen wij duidelijk te maken dat dit wel degelijk echte problemen zijn waar over gepraat moet worden.’
Seksueel grensoverschrijdend gedrag leeft onder studenten wereldwijd: internationale studenten van de UvA, de Universiteit van Salzburg en Eötvös Loránd University (Boedapest red.) kozen unaniem ‘grensoverschrijdend gedrag’ als belangrijkste thema. Dat blijkt uit een reeks workshops van toneelgroep Theater der Unterdrückten Wien die samen met de eerdergenoemde universiteiten een theatervoorstelling ontwikkelde over seksuele intimidatie. Volgens politicoloog Liza Mügge, die het project leidt vanuit de UvA, is grensoverschrijdend gedrag iets van alle tijden, maar is het nieuw dat studenten het onderwerp zo breed benoemen.
Donderdag 16 januari om 17.00 uur speelt de voorstelling in cultureel centrum Crea. Daar zullen studenten sketches opvoeren uit het studentenleven. Het publiek kan ingrijpen door tijdens een scène te klappen als ze een actie grensoverschrijdend vinden en de rol van de acteur in te nemen. Met deze vorm van interactief theater willen de makers tot daadwerkelijke aanbevelingen komen om grensoverschrijdend gedrag aan te pakken. Beleidsmakers zoals het Central Diversity Office en de vertrouwenspersoon van de UvA en de gemeente Amsterdam zijn om die reden ook aanwezig.
Cultuurverandering
Invloed uitoefenen op universiteitsbeleid is volgens Thant Thiri Kyaw lastig voor een studentenorganisatie, dus focust Consent at UvA zich vooral op een cultuurverandering. Toch gaat ook dat niet vanzelf, want het blijkt een uitdaging om ook het mannelijke deel van de universiteit aan boord te krijgen. ‘We willen af van het frame dat seksueel geweld alleen een probleem is waar vrouwen mee te maken krijgen,’ legt Acharya uit. ‘Iedereen kan slachtoffer worden van seksueel geweld, en het is belangrijk dat mensen zich daar bewust van zijn. We willen mannen niet alleen maar benaderen als potentiële daders, maar ook hen informeren en mondiger maken voor het geval ze zelf te maken krijgen met ongemakkelijke situaties.’
Toch blijft het de vraag of dit soort bijeenkomsten wezenlijk van invloed zijn op het gedrag van aangeschoten negentienjarige jongens op studentenfeesten. Thant Thiri Kyaw reageert: ‘Door steeds actiever en zichtbaarder te zijn op de universiteit willen we, zelfs bij mensen die zelf niet aan onze evenementen deelnemen, een gevoel aanwakkeren dat dit een belangrijk thema is. Ook de mensen die misschien een groter risico vormen om zelf seksueel grensoverschrijdend gedrag te vertonen hopen we zo op te voeden en in onze gemeenschap te integreren. Bijvoorbeeld door workshops voor omstanders te geven, waar mensen leren wat ze kunnen doen wanneer ze getuige zijn van ongepast gedrag.’
Want ondanks het feit dat Nederland volgens Thant Thiri Kyaw een enorm progressief land is, vindt ze dat er op dat gebied nog een hoop winst valt te behalen. Cijfers ontbreken, maar ze vertelt dat de leden van Consent at UvA zien dat het op feestjes van studentenverenigingen, of bij uitgaansgelegenheden waar veel studenten komen vaak mis gaat. ‘Daarom moeten er altijd nuchtere mensen aanwezig zijn die zorgen dat alles veilig verloopt.’
