Angela Merkel in de Aula van de UvA: ‘Er zal meer geld naar defensie moeten, en rap’
De voormalige Duitse bondskanselier Angela Merkel sprak gisteravond in de Aula van de UvA met schrijver Arnon Grunberg over haar pas verschenen autobiografie Vrijheid. Veel kwam voorbij, waaronder antisemitisme in haar land. ‘Als je tegen het beleid van Netanyahu bent, mag je niet zeggen: dat geeft mij de vrijheid om tegen Joden te zijn.’
Hoewel er die dag ook een mars tegen het UvA-bestuur eindigde, stond het Spui in Amsterdam donderdag voor een groot deel in het teken van het bezoek van de voormalig Duitse bondskanselier Angela Merkel. ’s Middags signeerde zij bij Athenaeum Boekhandel haar pas verschenen boek Vrijheid. Een vuistdikke autobiografie van zevenhonderd bladzijden, waarin ze terugblikt op haar leven; zestien jaar lang (2005-2021) wijdde de inmiddels 70-jarige Merkel haar leven onvermoeibaar aan Duitsland.
De rij met mensen die haar handtekening wilden bemachtigen was lang en ’s avonds werd dat wachten nog eens dunnetjes overgedaan. Pal tegenover de boekhandel, in de Aula van de UvA, lichtte Merkel vanaf 20:30 uur haar autobiografie toe ten overstaande van een uitverkochte zaal. Rond de klok van acht stond het Spui dus weer vol met mensen die voor Merkel waren gekomen. Kort daarvoor had de Altkanzlerin nog uit handen van burgemeester Halsema de Gouden Medaille van de stad Amsterdam gekregen, de hoogste onderscheiding die de stad kan geven.
De avond in de Aula werd georganiseerd door Spui25, het academisch-culturele podium verbonden aan de UvA, en stond onder leiding van schrijver en presentator Arnon Grunberg. Op een verhoogd podium sprak hij in het Duits met Merkel over haar keuzes als bondskanselier. Veel kwam voorbij in een relatief kort tijdsbestek van anderhalf uur.
Vluchtelingenintroom
Neem de nog altijd bestaande (electorale) verschillen tussen (voormalig) Oost- en West-Duitsland en haar jeugd in de DDR. ‘Leven in een dictatuur is ook een leven hoor,’ aldus Merkel, die doorgaans merkt dat daar veel onbegrip over is. ‘Wij hadden óók vrienden, óók ervaringen, óók ouders, en gingen óók op vakantie.’
Ook ging het over hoe ze de hoon van de Grieken over zich heen kreeg ten tijde van de eurocrisis. ‘Ik wil Griekenland niet vergelijken met de DDR, maar feit is dat ze niet voldoende hadden hervormd. Overigens steunde mijn Nederlandse collega Jan-Peter Balkenende mij daarin, met wie ik goed heb samengewerkt.’ En over de deal met Turkije, die moest zorgen voor een kleinere vluchtelingenstroom naar Europa. ‘U verdedigt die afspraak en noemt het pragmatisch,’ zei Grunberg, ‘maar was dit niet het punt waarop Realpolitik de vorm aannam van cynisme?’ Hij wees op de mensenrechtenschendingen die onder Erdogan in Turkije hebben plaatsgevonden en in strijd zijn met de EU-normen en waarden.
Integendeel, vond Merkel. Cynisch is het volgens haar om mensen in gevaar te brengen op de Middellandse Zee, zonder daar iets wezenlijks tegen te doen. ‘Erdogan heeft drie miljoen vluchtelingen opgenomen. Realpolitik, natuurlijk, maar we mogen Turkije hiervoor bedanken,’ zei ze. Al zei Merkel tevens het wel erg te vinden om niet zeker te weten of dat geld voor Turkije daadwerkelijk bij de vluchtelingen terecht is gekomen, zoals afgesproken.
Dreiging vanuit Rusland
‘Weet u wie u het meest noemt in uw boek,’ vroeg Grunberg kort daarop belangstellend. ‘Poetin. 138 keer. Netanyahu noemt u één keer, en wel in de context dat u met hem op een gegeven moment op het punt van agree to disagree stond’, aldus Grunberg. ‘In het Israëlische parlement sprak u over de historische verantwoordelijkheid van Duitsland. Maar denkt u niet dat er op dit moment te fanatiek gestreden wordt in Duitsland om iets als antisemitisch te beschouwen dat niet antisemitisch is?’
‘In feite, zeg ik: nee,’ reageerde Merkel. ‘Er is namelijk veel antisemitisme in Duitsland. Maar natuurlijk, je mag kritiek hebben op Israël. Alleen het punt is: als je tegen het beleid van Netanyahu bent, mag je niet zeggen: dat geeft mij de vrijheid om tegen Joden te zijn.’
Even later ging het niet over haar boek, maar over de recente ontwikkelingen in de wereld. Concreter: over de alarmerende uitspraak die Navo-chef Mark Rutte een paar uur eerder had gedaan in Brussel. Volgens hem zouden we ons in het Westen, gezien de dreiging uit Rusland, geestelijk moeten voorbereiden op een oorlog. Merkel gaf aan (nog) niet zijn hele toespraak te hebben gezien of teruggelezen, maar maakte er wel uit op dat dit te voorkomen zou zijn met genoeg en geloofwaardige afschrikking. En daar was ze het roerend mee eens. Er zal meer geld naar defensie moeten, zegt ze, ‘en rap’, aldus Merkel.
Donald Trump
Dat is des te urgenter, nu Europa niet meer lijkt te kunnen rekenen op de onvoorwaardelijke steun van de VS, waar Donald Trump weer de scepter gaat zwaaien, suggereerde Grunberg in het gesprek. Merkel: ‘Ik geloof dat de NAVO niet alleen goed is voor de Europeanen.’ Het is in het eigen belang van de Amerikanen om in de NAVO te blijven, zei ze, ‘anders zijn ze volkomen aan zichzelf overgeleverd’.
Ze leek er bovendien, zij het niet met zoveel woorden, vertrouwen in te hebben dat dit onder Trump ook zo blijft. ‘Onder zijn eerste presidentschap hebben we moeilijke gesprekken gevoerd, maar we zijn altijd bij elkaar gebleven.’ Al erkende ze vervolgens wel dat het ‘niet makkelijk is om met Trump over multilaterale overeenkomsten te praten.’ ‘Dat vind ik een understatement,’ repliceerde Grunberg.
Na afloop van de avond konden de aanwezigen opnieuw in de rij staan om een gesigneerd exemplaar van Merkels autobiografie te bemachtigen, die eveneens in de Aula te koop was. Ook ’s avonds waren nog genoeg mensen te porren om daarvoor 45 euro neer te tellen.
