Hoe word je eredoctor?
Ai Weiwei heeft er een, net als prinses Beatrix en de Belgische tennisster Kim Clijsters. Nelson Mandela had er zelfs meer dan vijftig en filmer Louis van Gasteren – wiens naam eveneens de ronde deed aan de UvA - krijgt er juist weer géén. We hebben het over eredoctoraten, de bul die je krijgt toegekend voor uitzonderlijke prestaties in de wetenschap, op maatschappelijk gebied of in de politiek.
Deze week maakt de UvA bekend wie er bij de aankomende dies natalis van de universiteit op acht januari een eredoctoraat krijgt. Maar wat is het, wat heb je eraan en hoe word je het?
Wat is het?
Een eredoctoraat is een bijzondere erkenning van de persoonlijke prestaties van de eredoctor. Ter ere van die prestaties kunnen universiteiten een zogenaamd eredoctoraat toekennen. Daarbij wordt diegene een doctorstitel verleend, zoals ook promovendi die na een succesvolle verdediging van hun proefschrift krijgen. Wel is het eredoctoraat een andersoortige doctorstitel dan die van promovendi, een eredoctor moet officieel de titel doctor honoris causa (afgekort dr.h.c.) voeren.
Voor universiteiten is het uitdelen van eredoctoraten een handige manier om grote namen aan hun universiteit te binden. Tilburg University, niet bepaald de bekendste universiteit van Nederland, reikte bijvoorbeeld al eredoctoraten uit aan Kofi Annan, Al Gore en Ruud Lubbers.
Hoe word iemand eredoctor?
De zoektocht naar de nieuwe eredoctors begint bij de hoogleraren. Die krijgen ieder jaar een oproep om personen aan te dragen die volgens hen in aanmerking komen voor een eredoctoraat. De decaan van de betreffende faculteit overlegt vervolgens met de afdelingsvoorzitters en onderzoeksdirecteurs welke namen zij willen aandragen bij het College voor Promoties (CvP). Het CvP, bestaande uit de zeven decanen en de rector magnificus, bepaalt uiteindelijk wie het eredoctoraat op 8 januari in ontvangst mag nemen.
Wie komt er in aanmerking voor het eredoctoraat?
In beginsel beslissen universiteiten zelf aan wie zij een eredoctoraat toekennen. Dat gaat echter niet zonder slag of stoot.
Zo ontstond er in 1986 beroering toen Winnie Mandela, de toenmalige echtgenote van Nelson Mandela, een eredoctoraat kreeg van de Universiteit Utrecht voor haar strijd tegen apartheid. Zij was destijds al niet van onbesproken gedrag en werd na de toekenning van haar eredoctoraat nog meermaals veroordeeld.
Zes jaar later was er een rel rond de toekenning van het eredoctoraat door Universiteit Nyenrode aan Albert Heijn. Enkele wetenschappers vermoedden dat de superkruidenier de eretitel niet zo zeer kreeg voor de introductie van de streepjescode – de officiële reden - maar omdat Heijn een leerstoel bij de universiteit had gefinancierd.
Aan de UvA ontstond een kleine drie jaar geleden discussie over het eredoctoraat voor de Indiase grootindustrieel Ratan Tata, die volgens sommigen werd gezien als ‘India’s corporate czar’.
En wie niet?
In ieder geval cineast Louis van Gasteren, zo liet die filmer zich vorige week in NRC ontvallen. Twee hoogleraren zouden volgens hem een verzoek hebben ingediend om de 93-jarige cineast de titel toe te kennen, maar volgens Van Gasteren werd 'zijn voordracht door de UvA afgewezen.'
‘Flauwekul,’ zegt Geesteswetenschappendecaan Frank van Vree. Van een ‘afgewezen eredoctoraat’ kan volgens hem geen sprake zijn. De naam van Van Gasteren is weliswaar genoemd door hoogleraren, zegt Van Vree, maar de filmer is niet door de eerste voorselectie gekomen.
‘Een kandidaat moet binnen de faculteit natuurlijk wel breed gedragen worden om hem aan te dragen bij het College voor Promoties,’ zegt Van Vree. Dat was volgens hem bij Van Gasteren niet het geval. ‘Zo gezien worden er jaarlijks tientallen mensen afgewezen voor een eredoctoraat,’ aldus Van Vree. Waaróm specifiek Van Gasteren niet door de voorselectie is gekomen, wil Van Vree niet kwijt. ‘Dat is vertrouwelijk,’ aldus de decaan. Of de zaak-OettingerVan Gasteren is berucht omdat hij in 1943 een joodse onderduiker doodde. Volgens Van Gasteren was het noodweer, maar na de oorlog is dit meermaals betwist. ermee te maken heeft, blijft daarmee in het midden.
Bij de vorige dies ging die eer naar astrofysicus Chryssa Kouveliotou en erfgoedexpert Charlotte van Rappard-Boon. Wie dit jaar de eer krijgt, wordt deze week bekend.
