De pil en het condoom zijn uit, ‘natuurlijke’ anticonceptie is in, zien UvA-onderzoekers op Lowlands
Ontketende de pil in de jaren 60 nog een seksuele revolutie, tegenwoordig maken anticonceptiemiddelen steeds vaker plaats voor ‘natuurlijke’ methoden als periodieke onthouding en voor het zingen de kerk uitgaan. Hoe komt dat? Tijd voor UvA-promovendus Wieke Beumer om festivalgangers op Lowlands het hemd van het lijf te vragen over anticonceptie.
‘Wow, wat is dit?’ Met grote ogen bekeken bezoekers van Lowlands vorig weekend het vrouwencondoom die Wieke Beumer, promovendus onbedoelde zwangerschappen bij Amsterdam UMC mee had genomen naar het festivalterrein. Wanneer Beumer vervolgens vertelt dat je het vrouwencondoom bijvoorbeeld al kunt inbrengen voordat je een avondje gaat stappen zijn de reacties nog geschokter: ‘Dat is toch raar, dan ga je van tevoren al bedenken dat je seks wil. Dan ben je wel een beetje een slet.’
Samen met onderzoekers van het LUMC, Erasmus MC en de Erasmus universiteit ondervroeg Beumer afgelopen weekend 1.200 bezoekers op Lowlands naar hun mening over en ervaringen met anticonceptie. ‘Vaak wordt onderzoek naar ervaringen met anticonceptie uitgevoerd in een specifieke groep, bijvoorbeeld onder meisjes jonger dan achttien jaar’, vertelt Beumer. ‘Wij wilde het onderwerp breder onderzoeken om een beter beeld te krijgen van de algemene ervaringen met anticonceptie. Lowlands leek ons een geschikte doelgroep: vruchtbaar, seksueel actief en open voor een gesprek erover.’
Via een gigantische vulva kwamen de festivalgangers binnen in de container van de onderzoekers, waar ze kun kennis over anticonceptie konden testen in een pubquiz. In een andere container was een club gebouwd waar de deelnemers konden feesten en hun mening over de verschillende anticonceptiemiddelen op de muur konden schrijven. ‘Daar kwamen heel veel verhalen los.’
Het aantal soa’s neemt toe onder jonge mensen in Nederland, met name het aantal gonorroegevallen. Daarom delen het RIVM en GGD’s in Nederland in totaal 40.000 condooms uit op festivals en introductieweken van opleidingen. Daarvan worden 25.000 in Amsterdam verspreid. Afgelopen week deelde GGD Amsterdam al condooms uit bij de VU en op de Roeterseilandcampus, komende woensdag staan ze ook op de Beurs van Berlage.
Imagoschade
Wat opviel was de onvrede over anticonceptie. Beumer: ‘Ondanks het brede aanbod aan middelen waren er toch deelnemers voor wie niets goed werkte.’ Zo is het condoomgebruik de afgelopen tien jaar achteruitgegaan onder jongeren onder andere omdat het ‘vervelend’ en ‘irritant’ zou zijn. Beumer: ‘Als je die houding hebt, dan is het natuurlijk ook kut. Terwijl het een lekker makkelijk, goedkoop middel is dat iedereen kan gebruiken en óók nog eens beschermt tegen soa’s.’
Ook de pil lijdt aan imagoschade. Abortusklinieken in Nederland zien het aantal jonge vrouwen die ‘natuurlijke’ anticonceptiemethoden gebruiken toenemen. Die ontwikkelingen schrijven de abortusklinieken toe aan influencers op TikTok die een strijd voeren tegen hormonen in anticonceptiemiddelen die vrouwen ‘somber’ en ‘niet zichzelf’ zouden maken. Influencers sporen andere vrouwen aan om te stoppen met de pil en prediken ‘natuurlijke’ anticonceptiemethoden zoals het bijhouden van je vruchtbaarheidscyclus en voor het zingen de kerk uitgaan.
Ook op Lowlands zag Beumer deelnemers die ‘natuurlijke’ anticonceptie gebruikte op basis van de verhalen die ze op sociale media gehoord hadden. Toch houdt ze een slag om de arm: ‘De resultaten van ons onderzoek hebben we nog niet en verder is er geen wetenschappelijk bewijs dat influencers de oorzaak zijn van de toename in het gebruik van natuurlijke anticonceptie. Dat onderzoek wordt in Nederland nu wel opgezet.’
Wel zet Beumer haar vraagtekens bij de horrorverhalen over hormonen van anticonceptie – daar is namelijk nog geen wetenschappelijk bewijs voor – en waarschuwt ze voor de onbetrouwbaarheid van natuurlijke methodes om zwangerschap te voorkomen. ‘Cyclus tracken en voor het zingen de kerk uitgaan zijn lang niet zo betrouwbaar zijn als mensen denken – daar ben ik uit voortgekomen zeg ik er altijd maar.’
Natuurlijk staat het iedereen vrij om voor welke anticonceptiemethode dan ook te kiezen, benadrukt Beumer. ‘Maar ik vind het wel kwalijk als mensen op basis van verkeerde informatie geen weloverwogen keuze kunnen maken over anticonceptie. Daarom zeg ik: verdiep je erin. Dat kan bijvoorbeeld via de belangenorganisatie rond abortus en anticonceptie Ava.’
Elf voorbehoedsmiddelen
Ook de kennis van het Lowlandspubliek over anticonceptie kan nog wat worden bijgespijkerd. Zo konden deelnemers vaak niet meer dan drie van de elf voorbehoedsmiddelen opnoemen. ‘Het mannencondoom, het hormoonspiraaltje, koperspiraaltje, de pleister, de ring, hormoonstaafje, prikpil, sterilisatie, het vrouwencondoom en het pessarium,’ somt Beumer op. ‘Het pessarium leg ik altijd uit als een soort spermaschild. Het lijkt een beetje op een menstruatiecup en breng je ook zo in. Maar anders dan een vrouwencondoom kun je het hergebruiken.’
En – superinteressant – er waren vragen bij de pubquiz die bijna letterlijk niemand wist, vertelt Beumer. ‘Zoals de werking van de morning-afterpil. Veel mensen dachten dat de morning-afterpil zaadcellen doodt of de menstruatie op gang brengt maar dat klopt niet. De morning-afterpil stelt de eisprong uit en voorkomt dus alleen bevruchting wanneer de eisprong nog niet heeft plaatsgevonden. Dat geldt maar voor de helft van de cyclus. Heb je al geovuleerd, dan werkt de morning-afterpil dus niet.’
‘Heftig toch?’, vervolgt Beumer. ‘Ik heb echt nog nooit zoveel grote ogen hierop gezien.’ Ook in haar promotiewerk ziet Beumer veel onbedoelde zwangerschappen van vrouwen bij wij de morning-afterpil om bovengenoemde reden niet werkte.’ Gelukkig is er wel een plan B, voor als je na je ovulatie zit en toch onbeschermd seks hebt gehad. ‘Je kunt een koperspiraal laten zetten die voorkomt dat het eitje kan innestelen.’
Nieuwsgierig geworden? Test je eigen kennis over anticonceptie hier.
