Met renteverhoging bewijst overheid weer geen oog te hebben voor benarde positie studenten
De overheid neemt haar verantwoordelijkheid niet als het aankomt op studenten, schrijven voorzitter Izabella Voortman en vice-voorzitter Ilona Polle van de Asva in een opinieartikel. ‘De term pechgeneratie is een understatement: deze groep studenten is slachtoffer geworden van een financieel experiment.’
Het kabinet heeft aangekondigd dat de rente op de studieleningen van 0,46 procent naar 2,56 procent gaat. Deze wordt dus vijf keer zo groot. Dit is voor studenten een moeilijk te verteren nieuwe aanslag op de lastig financiële situatie waar zij zich al in bevonden.
De gemiddelde studieschuld lag in 2015 rond de 12.000 euro. Dit was vóór het invoeren van de basisbeurs. In 2022 is de gemiddelde schuld opgelopen naar ongeveer 16.400 euro, waarbij de groep oud-studenten die tussen de 25 en 30 jaar zijn begonnen met aflossen zelfs op een gemiddelde van 22.900 euro zitten. Door het leenstelsel, dat werd ingevoerd in 2015, zijn studieschulden nu logischerwijs hoger. Dat heeft ook direct als gevolg dat de hoge rentestijging bij de groep die nu moet lenen harder aankomt: immers, door het afschaffen van de basisbeurs moesten studenten noodgedwongen meer lenen om rond te komen.
Laten we door een simpele rekensom eens kijken wat deze renteverhoging nu concreet betekent voor studenten. We nemen de gemiddelde studieschuld van een student in 2015 die nog niets heeft afgelost: 12.000 euro. Met de oude rente zou de student gemiddeld 55,20 euro per jaar moeten betalen. Met de nieuwe rente zou dit uitkomen op 307,20 euro per jaar.
Maar nemen de gemiddelde schuld van 16.400 euro in 2022, een actueler en dus relevanter voorbeeld, dan zou een student met het huidige percentage elk jaar 75,44 euro aan rente moeten betalen. Met een rentepercentage van 2,56 procent zou dit 419,84 euro per jaar zijn. Nogal een verschil.
Aan het begin van de invoering van het leenstelsel in 2015 was de rente nog nul procent. Dat lenen risicovol is wordt in elke andere situatie benoemd. Wie kent de leus niet? Geld lenen kost geld! Wie een lening afsluit bij een bank, krijgt met veel voorwaarden te maken. Maar gaat het om een studielening, dan liggen de zaken plots anders. Op de site van DUO wordt deze leus nergens vermeld. De politiek probeert hierin hun verantwoordelijkheid af te schuiven. We hoorden bewindslieden zeggen dat ‘studenten toch weten dat geld lenen geld kost. Ze zijn volwassen, dan moet je zelf verantwoordelijke keuzes kunnen maken.’
Dit is te gemakkelijk gezegd. De gemiddelde leeftijd van een student is begin twintig, niet een leeftijd waarop je grote financiële keuzes volledig kunt overzien. Bovendien heeft de overheid studenten aangemoedigd om te gaan lenen. Zo zei Jet Bussemaker, destijds minister van Onderwijs en onder wier bewind het leenstelsel werd ingevoerd, in 2014: ‘Met de nieuwe terugbetaalvoorwaarde is leenangst absoluut niet nodig.’
Het moge duidelijk zijn: deze renteverhoging komt rauw op het dak van de studenten. Een ander argument om de rente laag te houden is om de sociale ongelijkheid, die de laatste jaren zo in de schijnwerpers staat in het onderwijs, tegen te gaan. Immers: studenten waarvan de ouders niet financieel konden bijspringen moesten logischerwijs veel lenen. Zij hadden geen andere keus als ze wilden studeren. Dat betekent dat deze studenten nu ook extra hard worden geraakt door de rentestijging: hoe hoger je leent, hoe meer rente je moet betalen. Studenten met ouders die hun studie hebben kunnen betalen zijn dus, in totaal, minder geld kwijt aan studeren dan studenten die uit een arm nest komen.
Deze ongelijkheid werkt ook nog eens door na het studeren. Bijvoorbeeld bij het kopen van een huis. Tijdens de invoering van het leenstelsel werd namelijk beweerd dat de studieschuld niet zou worden meegerekend bij de aanvraag voor een hypotheek. Dit is nu echter wel het geval. Behalve als je over je schulden liegt, maar als dit uitkomt, zitten daar heftig financiële consequenties aan verbonden.
Vaak zegt men dat de pechgeneratie zeurt. Het lijkt erop dat dit een argument is om niet naar studenten te hoeven luisteren. De renteverhoging is de laatste mep aan studenten in een reeks van financiële tegenslagen die de overheid hun kant op stuurt. Deze generatie krijgt geen basisbeurs meer, maar een schamele compensatie van 1.400 euro wat niet eens genoeg is om één jaar collegegeld te betalen, laat staan de gemiddelde schuld van rond de 15.000 euro. En dat is slechts een gemiddelde schuld. In deze situatie is de compensatie waarschijnlijk precies genoeg om de rente te vergoeden. Daarnaast is het, los van de hypotheekkwestie, met de huidige woningmarkt bijna niet meer mogelijk om een betaalbaar huis te vinden. Het landelijke kamertekort is nu al 23.700 en dat aantal dreigt op te lopen naar 56.800 in het collegejaar 2030-2031. Wij zouden willen zeggen dat ‘pechgeneratie’ een understatement is.
Al met al is het geen wonder dat het vertrouwen in de politiek bij veel studenten afwezig is. Vorige week ging Asva in gesprek met een tiental ambtenaren van het ministerie van onderwijs. In deze gesprekken werd duidelijk dat veel van de ambtenaren geen zicht hebben op de situatie waar studenten zich in bevinden.
Zo werden er dingen gezegd als, ‘maar ik betaalde in mijn studententijd nog meer rente.’ Of: ‘Wij zijn slechts een uitvoerende kracht en dit is een politieke beslissing. ‘En: ‘Technisch gezien heeft het leenstelsel de toegankelijkheid van onderwijs niet verslechterd.’ Het onvermogen om verder te kijken dan naar deze ene invoering die samenhangt met nog zoveel meer factoren, waardoor studenten financieel niet meer rond kunnen komen, is zorgwekkend.
De renteverhoging is een duidelijk voorbeeld waarbij de overheid in plaats van met oplossingen, juist met vergrotingen van de problemen aan komt zetten. We kunnen allemaal stellen dat het leenstelsel heeft gefaald. De pechgeneratie is slachtoffer geworden van een financieel experiment, waarvoor de overheid nu geen passende vergoeding wil geven. De overheid zou studenten niet als melkkoeien, maar als financieel kwetsbare groep moeten zien.
Op woensdag 25 oktober is er vanaf 14.00 uur een protest bij de Tweede Kamer in Den Haag,
