Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Marc Kolle (Folia-archief)
opinie

‘Als we over dekolonisatie praten, moeten we het ook hebben over Engels’

Matthijs van der Scheun,
29 november 2021 - 07:30

In het debat over dekolonisatie aan de universiteit mist een aspect, schrijft student onderwijswetenschappen Matthijs van der Scheun: de Engelse taal. ‘Dat het Engels als lingua franca in de wetenschap niet bepaald neutraal is, staat vast.’

Als we het hebben over dekolonisatie dan moeten we het ook eens gaan hebben over de voertaal in het onderwijs en de wetenschap aan de UvA. Daarmee bedoel ik niet het Nederlands, ook al is taaldiscriminatie natuurlijk ook een onderwerp op zichzelf om een keer bespreekbaar te maken. Nee, het gaat om de Engelse taal die wordt gebruikt als zogenaamd toegankelijke taal voor iedereen.

 

De Engelse taal wordt veelal gezien als een neutrale taal: het is een van de meest primair gesproken talen in de wereld (na Mandarijn-Chinees en Spaans) en wordt ook in veel landen aangeleerd als tweede taal. In Nederland is het zelfs zo dat Engels tot een van de kernvakken behoort in het secundair onderwijs. Dat Engels nu zo wijdverspreid is en veel gebruikt wordt, wordt vaak gezien als een gegeven. Dat is echter natuurlijk niet zo. Zoals jullie waarschijnlijk wel konden raden, begon het allemaal met kolonisatie.

‘Met hun invloed dwongen de Verenigde Staten ook de eigen voertaal af in de rest van de wereld’

The Commonwealth

De Britten hebben in de 17e en 18e eeuw een zeer groot rijk gecreëerd met vele koloniën over de hele wereld. Het Britse rijk is zelfs het grootste rijk ter wereld geweest. In dat Britse rijk was Engels de voertaal en dat werd dan ook opgelegd aan de mensen die in de koloniën leefden, zoals bijvoorbeeld in de Afrikaanse en Aziatische koloniën. De lokale talen werden als minderwaardig beschouwd, een voorbeeld van taaldiscriminatie.

 

Als het gaat om Amerika en Australië is de situatie ietsje anders. Daar namen de kolonisten de taal vanuit hun thuisland mee en vestigden ze zich op dit, in hun ogen, onbewoonde land. Zo werd ook Nederlands, Frans, Spaans, Italiaans en Duits meegenomen naar Amerika en zijn er nog steeds groepen die deze talen naast het Engels spreken. De mensen die toen in die gebieden leefden werden gedwongen te integreren of werden verjaagd. Groot-Brittannië heeft dus via kolonisatie ervoor gezorgd dat de Engelse taal zo wijdverspreid is geraakt. Hetzelfde geldt overigens ook voor Frans, Spaans en Portugees. En ja, zelfs Nederlands heeft zich zo verspreid in bijvoorbeeld Suriname, de Caribische eilanden en Zuid-Afrika. Niet voor niets lijkt Afrikaans zoveel op Nederlands.

‘De UvA kan Esperanto actief promoten’

Amerikaans imperialisme

Waarom dan Engels nu de zogezegde universele taal is geworden en niet bijvoorbeeld Spaans (de tweede taal in de wereld) of Frans (de vierde taal in de wereld en groeiend in aantallen) heeft te maken met de Verenigde Staten. De Verenigde Staten hebben zoals gezegd hun taal te danken aan het koloniale verleden, maar hebben daarna de taal nog een extra boost gegeven dankzij hun imperialisme. De Verenigde Staten deinzen er niet voor terug om hun invloed uit te breiden met politieke, economische en/of militaire macht. Met die invloed dwingen zij ook de eigen voertaal af in de rest van de wereld en dat is het Engels.

 

Dat verdrukt lokale talen. Zo wordt er in Nederland veel gesproken over de verengelsing van de Nederlandse universiteiten en hoe het Nederlands als cultureel erfgoed verloren gaat. Daarnaast dwingen de Verenigde Staten ook landen een open markt op en daarbij open uitwisselingsmogelijkheden tussen universiteiten. Op het eerste oog lijkt dit vrij onschuldig, maar eigenlijk zijn het vooral de rijke, westerse landen en de multinationals die hiervan de voordelen plukken. Arme landen krijgen daarentegen te maken met een brain drain: het wegtrekken van (hoger) opgeleide mensen.

 

Eigenlijk zou iedereen de mogelijkheid moeten hebben om in de eigen taal te kunnen studeren. Internationale studenten horen dan ook die optie te hebben in hun eigen land. Nederlands zou dan in de UvA de boventoon moeten voeren. Enkele weken geleden juichte Aleid Truijens al het vernederlandsen van de universitaire opleidingen toe vanwege de hoge toestroom internationale studenten. Dit zou dus ook vanuit een dekolonisatie standpunt kunnen worden beargumenteerd.

‘Engels is geen neutrale taal’

Esperanto

Een andere optie is om onderwijs en wetenschap in meer talen aan te bieden. Niet alleen Nederlands en/of Engels, maar bijvoorbeeld ook Duits, Frans, Spaans, Mandarijn Chinees, Arabisch, Bengaals of Russisch. Het zijn allemaal talen die veel worden gesproken in de wereld. In het kader van toegankelijkheid nodig ik iedereen dan ook van harte uit om dit artikel te vertalen in meerdere talen. Het aanbieden van onderwijs of wetenschap in meerdere talen brengt echter wel weer veel werk met zich mee. Daarnaast zijn veel van deze talen ook niet bepaald neutraal. Zoals ik hierboven heb geschreven geldt het dekolonisatieprincipe ook voor Frans en Spaans. Talen zoals Russisch en Mandarijn-Chinees liggen weer politiek gevoelig.

Wil je echt een zoveel mogelijk neutrale taal dan zou je misschien Esperanto of een andere gecreëerde taal moeten overwegen. Ook al is Esperanto vooral gebaseerd op Europese talen, maar dat even terzijde. Gelukkig voor de UvA biedt zij dit vak ook zelf aan. De UvA kan deze taal actief promoten in het Nederlandse landschap van wetenschap en onderwijs. Ook zou ze dit vak kunnen integreren in de academische vaardigheden, zodat studenten en docenten kunnen omschakelen naar een vrije, neutrale taal voor onderwijs en wetenschap.

 

De discussie rondom dekolonisatie is nog in volle gang en de problemen zijn vaak zo complex geworden dat de oplossingen meestal niet zo simpel zijn. Dat geldt ook voor de Engelse taal. Wat de oplossing voor het internationaal gebruik van Engels mag zijn staat nog volop open voor discussie. Enerzijds kunnen we weer terug gaan naar het gebruik van de lokale taal in het onderwijs en de wetenschap. Anderzijds zouden we meerdere talen kunnen accepteren of een meer neutralere taal als Esperanto kunnen overwegen. Maar dat het Engels niet bepaald neutraal is staat in ieder geval vast. Ook hier heeft zowel het koloniale als het imperialistische verleden een vervelende nasmaak achtergelaten in het heden.

 

Matthijs van der Scheun is student onderwijswetenschappen aan de UvA.