Hoogleraar Gobbo: ‘Esperanto leeft, ondanks financiële problemen, meer dan ooit’
In de Finse stad Lahti vindt deze week voor de 104e keer het wereldcongres plaats van de Esperanto-beweging. De stichting die Esperanto propageert zou balanceren op de rand van een faillissement, maar UvA-hoogleraar Esperanto en interlinguïstiek Federico Gobbo maakt zich niet druk. ‘Esperanto leeft meer dan ooit.’
Bijzonder hoogleraar Federico Gobbo is niet aanwezig bij het wereld-Esperantocongres, maar is druk aan het werk in Milaan. ‘Het boek Het museum van oorlog van Claudio Magris is net vertaald in het Esperanto. Ik doe de eindredactie en de correctie en daar ben ik nog wel even mee bezig.’ Waarmee hij maar wil zeggen dat de Esperantobeweging en de bijbehorende taal wat hem betreft nog steeds ‘really lively’ is. ‘De beweging is de laatste jaren veel diverser geworden, met meer aanhangers in nieuwe landen, zoals Brazilië.’
Kunsttaal
Esperanto is een kunst- of hulptaal die aan het eind van de negentiende eeuw door de Pools-joodse oogarts en filoloog Ludwik Lejzer Zamenhof Zamenhof werd ontwikkeld. Het zou een wereldtaal moeten worden, politiek neutraal en niet al te ingewikkeld te leren. Zamenhof publiceerde er voor het eerst over in 1887 onder het pseudoniem dr. Esperanto, ‘iemand die hoopt’. Een wereldtaal in de zin dat miljarden mensen die taal spreken is de kunsttaal nooit geworden, maar een Esperanto-beweging bestaat nog altijd. Afgelopen weekend publiceerde Trouw een artikel over de Universal Esperanto Association (UEA) die haar hoofdzetel in Rotterdam wellicht moet verlaten omdat de UEA in financiële problemen zou verkeren of zelfs bijna ‘bankroto’, failliet zou zijn.
‘Dat de beweging bijna failliet zou zijn kan ik niet bevestigen, maar daar sta ik ook enigszins buiten. Voor mijn leerstoel zou het ook geen consequenties hebben,’ zegt Gobbo. ‘Ik ben net voor vijf jaar aan de UvA herbenoemd als bijzonder hoogleraar. Het grootste deel van mijn salaris is gegarandeerd door een legaat van de Nederlandse esperantist Edwin Burg. Burg was van oorsprong een econoom en bankier, die in 1965 begon met het leren van Esperanto. Tot aan zijn dood wijdde hij zijn leven aan het verspreiden van het Esperanto. Hij was zeer betrokken bij de Esperanto-beweging, waarvan hij erelid was. Ook schreef hij een belangrijk tekstboek om Esperanto te leren. Bij zijn dood in 2016 liet hij een legaat na, waaruit mijn leerstoel grotendeels wordt betaald. Een klein deel van de financiering komt van de landelijke vereniging Esperanto Nederland, de wereld-Esperantobeweging en individuele donoren.’
Game of thrones
Volgens Gobbo is zijn UvA-leerstoel een ‘echt unieke’ leerstoel in Europa. ‘Als er al iets met Esperanto wordt gedaan is het veelal als sidetrack en niet als een volwaardig vak binnen verschillende bachelors. Dan kun je ook zien aan het aantal studenten dat ik trek. Ik geef jaarlijks twee collegereeksen: één over Esperanto met steeds 10 à 15 studenten en één over interlinguïstiek met 20 tot 25 studenten. Ik trek studenten uit allerlei disciplines aan, van kunstmatige intelligentie tot astronomie. Daarbij probeer ik een actuele, sexy aanpak die kennelijk studenten aantrekt. Ik maak bijvoorbeeld gebruik van onderwerpen uit Game of Thrones, de fantasy-televisieserie waarin de kunsttaal Dothraki een rol speelt.’ Naast onderwijs doet Gobbo onderzoek op het snijvlak van informatica, met de nadruk op formele talen, en de geschiedenis en filosofie van taalontwerp en -planning.
Inmiddels is er natuurlijk ook de onvermijdelijke taal-app Duolingo, die zelfs Esperanto aanbiedt, zodat je de basisbeginselen van de kunsttaal zelfs zónder Gobbo kan leren. Hoewel politiek neutraal kan een gemeenschappelijke wereldtaal wel bijdragen aan een betere verstandhouding van mensen onderling, zoals ook ooit de bedoeling is geweest van Zamenhof en nu nog steeds van Gobbo. ‘Het kapitalisme in de huidige vorm is niet duurzaam voor onze planeet. Het Esperanto kan een rol spelen bij de hervorming ervan.’
