Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Maartje Strijbis (UvA)
opinie

‘De UvA kan beter kiezen voor nog meer Engelstalig onderwijs’

Dominique Wiedeman,
4 december 2019 - 11:03

Het Engels is de taal van de wetenschap en de taal van de toekomst, schrijft student Dominique Wiedeman. De UvA kan daarom maar beter kiezen voor meer Engels, dan voor meer Nederlands. ‘Een teruggang naar meer Nederlands binnen de universiteit ligt net zo voor de hand als een teruggang van digitaal naar analoog.’

In het recent verschenen boek Against English: Pleidooi voor het Nederlands geven diverse auteurs kritiek op de verengelsing van het onderwijs. Kritiek of niet, het zit er dik in dat tijdens het opstellen van de nieuwe Onderwijs- & Examenregelingen van opleidingen aan de UvA deze maand wederom wordt besloten om vanaf komend academisch kalenderjaar de Nederlandse taal binnen opleidingen te vervangen door de Engelse taal. Recalcitrantie biedt geen soelaas; de ontwikkeling speelt zich mondiaal af binnen de academie - als gevolg van globalisering - en lijkt daarmee onvermijdelijk. Je kunt Nederland hoogstens koploper noemen op dit punt. Hierdoor moeten we ons hoofdzakelijk afvragen wat er moet veranderen aan het huidige onderwijssysteem om de taalbarrière tussen de moedertaal en het Engels voor universitaire studenten (in spe) zo klein mogelijk te maken.

 

Studenten als wereldburgers

Ook de UvA voert verengelsing door met als doel te internationaliseren. Universitair onderwijs moet volgens de instelling bijdragen aan het opleiden van studenten tot wereldburgers. Er bestaan voldoende plausibele redenen om nog verder te verengelsen binnen de academie. Wetenschapsbeoefening is bij uitstek een internationale activiteit, waarbij Engels de lingua franca is. Hoe meer Engelse bijdragen, hoe groter het bereik en hoe breder de kennisverspreiding. Studenten die een baan binnen de academie ambiëren worden door verengelsing beter voorbereid om te publiceren in toonaangevende internationale academische tijdschriften.

‘Een Engelstalige academische opleiding bereidt beter voor op een internationale carrière dan een Nederlandstalige’

Studenten die na hun afstuderen de arbeidsmarkt buiten de academie betreden, komen terecht op plekken waar Engels ook vaker de voertaal is dan voorheen. Net zoals Nederlandse universiteiten steeds meer buitenlandse studenten aantrekken, werven Nederlandse organisaties – eveneens als gevolg van globalisering – steeds meer (hooggeschoolde) buitenlandse arbeidskrachten en opereren ze over de grens. Een Engelstalige academische opleiding bereidt beter voor op een internationale carrière dan een Nederlandstalige. Er is een grote kans dat dit een rol speelt in de trend die ons laat zien dat Nederlandse studenten vaker voor een Engelstalige opleiding kiezen, ook als er een Nederlandstalige variant van dezelfde opleiding bestaat.

 

Aan de universiteit bevorderen international classrooms kritische debatten vanwege de diversiteit aan culturen, sociaal-maatschappelijke achtergronden en visies. Nederlandse studenten die een Engelstalige opleiding volgen en hun blikveld willen verbreden aan een buitenlandse universiteit, ondervinden minder snel een taalbarrière wanneer zij kiezen voor uitwisseling dan studenten die een Nederlandstalige opleiding volgen. Bovendien krijg je als student van een Engelstalige opleiding een breder begrip van wat er wereldwijd te onderzoeken is. Wetenschappelijk onderzoek naar Nederlandse fenomenen kan ook in het Engels worden gedaan.

 

Ratjetoe

Opleidingen geven op uiteenlopende manieren invulling aan verengelsing. Voor de bachelor communicatiewetenschap geldt bijvoorbeeld dat studenten bijna alle hoorcolleges in het Engels volgen en per vak kunnen kiezen tussen een Engelstalige of Nederlandstalige werkgroep. De afgelopen jaren veranderde de voertaal van vakken voor de Nederlandse track herhaaldelijk van Engels naar Nederlands en weer terug.

‘We zouden ons moeten afvragen hoe wenselijk de tweetalige constructies zijn voor een succesvol en efficiënt studieverloop’

In de bachelor Future Planet Studies is Nederlands de taal van instructie in de propedeuse, waarna studenten met één vak in academisch Engels schrijven worden klaargestoomd voor een tweede en derde studiejaar in het Engels. De bachelor psychologie heeft passief taalgebruik (lezen en luisteren) volledig verengelst en laat studenten bij actief taalgebruik (schrijven en spreken) de keuze tussen Engels of Nederlands. Zo bestaan er nog tal van variaties, tot aan tentamenvragen die in het Engels worden gesteld, maar ook in het Nederlands mogen worden beantwoord. Veel studenten ervaren de voortdurende afwisseling tussen Engels en Nederlands als een ratjetoe: verwarrend, belemmerend voor begripsvorming en richtingloos.

 

‘Nederlandstalige’ studies

Een studie die het predicaat Nederlands krijgt toegekend, heeft als algemene voertaal Nederlands. Binnen de vakken van het curriculum mag echter van het Nederlands worden afgeweken. Deze vrijheid heeft ertoe geleid dat een hoop ‘Nederlandstalige’ bachelors ondertussen ook bijna geheel Engelstalig zijn geworden. Je mag eigenlijk al blij zijn dat je de scriptie nog in het Nederlands kan schrijven.

 

Voor masterscripties is dit vrijwel onmogelijk, want er bestaan amper nog Nederlandstalige masters. Aan de UvA bedraagt het percentage reguliere masters met Engels als voertaal inmiddels 80 procent. Kies je voor een master, wat de meeste universitaire studenten doen om zich te onderscheiden van de hbo'er met een bachelor op zak, dan moet je alsnog overstappen op het Engels. Onder studenten die een Nederlandstalige bachelor hebben gedaan, is de Engelstaligheid van masters dan ook geen onbekende reden om – in zekere zin tegen de eigen wil in – niet verder te studeren.

 

Oftewel: een voorziene taalbarrière belemmert verdere ontwikkeling. Als de bachelor ook Engelstalig is, vervalt deze barrière. Kies je voor de universiteit, dan weet je dat je voor Engels kiest. Pogingen tot het creëren van evenwicht tussen Nederlandstalig en Engelstalig onderwijs, zoals in eerdergenoemde variaties wordt getracht, bieden geen remedie tegen de achterstand in Engels academisch schrijven waar studenten tijdens hun master mee te maken krijgen. We zouden ons daarom moeten afvragen hoe wenselijk de tweetalige constructies zijn voor een succesvol en efficiënt studieverloop, en of volledige verengelsing misschien geen beter idee is.

‘Of het Nederlands nog bestaansrecht heeft in de huidige en toekomstige academie moeten we ons ten zeerste afvragen’

Tweetalig vwo

Minister Ingrid van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap; D66) heeft recent het wetsvoorstel Taal & Toegankelijkheid ingediend bij de Tweede Kamer, omdat ze van mening is dat de huidige Wet op het Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek niet meer past bij de internationalisering binnen de academie. De huidige wet gebiedt dat een studie in het hoger onderwijs in het Nederlands wordt gegeven en hier enkel van mag worden afgeweken als ‘de specifieke aard, de inrichting of de kwaliteit van het onderwijs dan wel de herkomst van de studenten daartoe noodzaakt’.

 

Ze vindt dat universiteiten onderwijs in een andere taal mogen aanbieden als dat ‘meerwaarde’ heeft ten opzichte van het Nederlands. Het startsignaal voor nog gemakkelijkere en snellere verengelsing. Een gewijzigde wet zou daarom gepaard moeten gaan met een wetswijziging van de Wet op het Voortgezet Onderwijs, die dan gebiedt dat de tweede fase van het vwo in Nederland verplicht tweetalig (Nederlands en Engels) wordt. Vwo staat immers voor voorbereidend wetenschappelijk onderwijs; alleen tweetalig onderwijs kan vwo-scholieren eerlijk voorbereiden op het Engelstalige onderwijs aan de universiteit. Dit geldt al in de huidige situatie van vergevorderde verengelsing aan Nederlandse universiteiten.

 

Een teruggang naar meer Nederlands binnen de universiteit ligt net zo voor de hand als een teruggang van digitaal naar analoog. Niet dus. Het Nederlands zal en moet altijd blijven bestaan. Maar of het nog bestaansrecht heeft in de huidige en toekomstige academie moeten we ons ten zeerste afvragen.

 

Dominique Wiedeman is student bij de duale master Communicatie- & Informatiewetenschappen in de richting Tekst en Communicatie en student-lid van de Raad van de Graduate School of Humanities.