‘Zorg ervoor dat elke student op zijn eigen manier onderwijs kan volgen’
We moeten bij studenten met een functiebeperking niet focussen op hun medische diagnose, maar juist op hoe we de omstandigheden kunnen aanpassen zodat ze volop mee kunnen doen, schrijft Suzanne Salari van het Student Disability Platform. ‘Natuurlijk kan niet iedereen toegelaten worden aan de universiteit, maar je mag ook niet automatisch uitgesloten worden van een studie vanwege een functiebeperking.’
Vol verbijstering lazen wij over de aanbeveling van hoogleraar psychologische methodenleer Han van der Maas om bij studenten die gebruik hebben gemaakt van bepaalde tentamenvoorzieningen een aantekening op het diploma te plaatsen. Ik zou dit liever brandmerken willen noemen. Het vergroot in mijn ogen immers alleen maar de kans op arbeidsmarktdiscriminatie. Sterker nog, Van der Maas wekt de suggestie van discriminatie door te zeggen dat het aan de potentiële werkgever is om een dergelijke student wel of niet aan te nemen. Volgens Van der Maas is dit wenselijk om zo de waarde van een universitair diploma te behouden. Dat deze student de einddoelen van diens studie succesvol heeft behaald is dan dus niet belangrijk. En dat dit discriminatie in de hand werkt, moeten we blijkbaar ook door de vingers zien.
Gebrek aan praktische kennis
In het stuk dat Van der Maas onlangs op Folia.nl publiceerde lijkt hij zijn argumentatie te baseren op zijn wetenschappelijke expertise als hoogleraar. Erg gefundeerd is dit overigens niet, omdat de voorbeelden en het bewijs die zijn argument dienen niet terug te herleiden zijn naar een (wetenschappelijke) tekst. De lezer moet Van der Maas’ opvattingen dus gewoon aannemen als feitelijk juist. Ook ontbreekt elk greintje menselijkheid en kennis van de praktijk. Dat laatste geeft hij zelf overigens toe: ‘Ik heb geen idee hoe een redelijke afweging hier in de praktijk gemaakt wordt.’
Naast het gebrek aan praktische kennis, bevat het stuk generalisaties en overhaaste conclusies. Zo worden lichamelijke beperkingen en psychologische beperkingen met elkaar vergeleken. Dit is opmerkelijk, omdat de ene beperking de andere niet uitsluit. De ene beperking is dus ook niet ernstiger of serieuzer dan de ander. Door deze vergelijking wel te maken, worden studenten tegenover elkaar gezet. Dit gaat recht tegen het werk van het Student Disability Platform in, waarmee we juist met studenten met een diversiteit aan beperkingen samen het studeren aan de UvA willen verbeteren door te streven naar toegankelijk onderwijs.
Medisch model
Er zijn verschillende modellen waarmee naar functiebeperkingen kan worden gekeken. Uit het stuk kan worden opgemaakt dat Van der Maas een individualistische kijk heeft op de kwestie functiebeperking. Dat is een benadering die de UvA tot voor kort ook aanhing. De focus in dit individualistische of medische model ligt op de beperking in de vorm van een diagnose. De benadering is individualistisch en het zogenaamd ‘overwinnen’ van de beperking wordt gezocht in het oplossen van de afwijking door al dan niet medisch ingrijpen.Zie daarvoor dit artikel van de Amerikaanse filosoof en ethicus Sara Goering. Of zoals Van der Maas het formuleert: ‘Ik denk dat we er zoveel mogelijk naar moeten streven beperkingen op te lossen of te compenseren.’ Een ander voorbeeld dat toont dat Van der Maas deze visie aanhangt is zijn keuze voor terminologie. Door naar mensen te verwijzen als ‘doven’, ‘blinden’ of ‘dyslecten’ wordt hun identiteit volledig gereduceerd tot hun beperking in de vorm van medische diagnose. Een identiteit is complexer dan enkel een beperking.
De UvA is sinds kort echter overgestapt op een ander model, een sociaal model. Bestuursvoorzitter Geert ten Dam heeft op 19 november 2018 namens de UvA de intentieverklaring ondertekend om het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap te implementeren. De kern van dit VN-verdrag is inclusie, toegankelijkheid en autonomie. Het benadrukt tevens het recht op onderwijs van personen met een beperking. Dit betekent natuurlijk niet dat iedereen toegelaten kan worden, daarvoor dienen kwalificaties, maar je mag dus ook niet automatisch uitgesloten worden van een studie vanwege een functiebeperking.
Beperking in relatie met de samenleving
Het VN-verdrag uit 2016 stelt dat er met het sociale model naar functiebeperkingen moet worden gekeken. Van der Maas lijkt een visie op functiebeperkingen te hebben, die tegenstrijdig is met de visie is met het eerdergenoemde VN-verdrag. In het sociale model wordt een functiebeperking en dier constructie benaderd in relatie met de samenleving. Deze visie ziet een functiebeperking enkel als een beperking door de organisatie van de samenleving. De focus van deze benadering ligt dus op structuren en onderschrijft het wegnemen van maatschappelijke barrières als het deels wegnemen van beperkingen.
In andere woorden, het sociale model gaat ervan uit dat de samenleving zo ingericht moet zijn dat iedereen ongeacht de beperking zonder aanpassingen erin moet kunnen functioneren. Wanneer iemand vanwege een beperking tegen een al dan niet spreekwoordelijke barrière oploopt, dient men volgens dit model niet over te gaan tot individuele aanpassingen, maar moet de omgeving zelf aangepast worden, zodat diegene met een beperking zich niet anders behandeld hoeft te voelen dan anderen. Denk bijvoorbeeld aan de aanwezigheid van ringleiding in hoorcollegezalen. Dat is een systeem waardoor mensen met een auditieve beperking die een hoortoestel hebben college kunnen volgen zonder last te hebben van omgevingsgeluiden. Hierdoor kan elke student deelnemen aan het onderwijs, zij het op diens eigen manier.
Mijn voorkeur gaat uit naar het starten en openhouden van de dialoog, om zo inzicht te krijgen in ieders visie. Desondanks verwerp ik de manier waarop dit wordt voorgesteld in het artikel. Toch ben ik het op één punt eens met Van der Maas. Ik wil namelijk ook meer duidelijkheid betreffende het beleid: duidelijkheid in wat de UvA van haar studenten verwacht en wat zij van de UvA kan verwachten.
Suzanne Salari is student Algemene Sociale Wetenschappen en voorzitter van het Student Disability Platform. Ze schrijft dit artikel namens dat platform.
Morgen vindt het symposium ‘Heeft iedereen recht om te studeren aan de UvA?’ plaats. Het symposium duurt van 10 tot 16 uur en vindt plaats in Crea. Kijk hier voor meer informatie.
