Narcisten hebben een superioriteitsgevoel, maar niet per se een hoge zelfwaardering. Dat blijkt uit een UvA-onderzoek van ontwikkelingspsychologen Eddie Brummelman, Sander Thomaes en Constantine Sedikides.
In de psychologie gaan zelfverzekerdheid en narcisme traditioneel hand in hand, maar dit wordt tegengesproken door het nieuwe literatuuronderzoek. ‘Er wordt vaak gedacht dat narcisten een onrealistisch hoge zelfwaardering hebben en dat een hele hoge zelfwaardering je narcistisch maakt. Het blijkt dat de twee volledig verschillende karakteristieken zijn,’ zegt Brummelman.
Op het eerste gezicht lijken narcisme en zelfwaardering onlosmakelijk verbonden, maar in essentie hebben ze weinig met elkaar te maken. ‘Zelfwaardering is simpelweg hoe tevreden je bent met jezelf als persoon. Narcisten daarentegen voelen zich beter dan anderen - verheven boven anderen.’ De samenhang tussen de twee is volgens Brummelman heel erg beperkt en bij kinderen zelfs compleet afwezig. ‘De twee zijn niet met elkaar verbonden – het zijn twee verschillende aspecten van het zelfbeeld.’
Bewondering
Volgens het onderzoek ontwikkelen narcisme en zelfwaardering zich gespiegeld. Beide komen op hetzelfde moment tot uiting - wanneer kinderen ongeveer 7 jaar oud zijn – maar ze ontwikkelen zich in tegengestelde richting. Narcisme piekt in de adolescentie, terwijl zelfwaardering op z’n laagst is op dezelfde leeftijd – daarna neemt narcisme af, terwijl zelfwaardering juist toeneemt. ‘Toch is er weinig echt bewijs dat de twee negatief gecorreleerd zijn.’
Narcisme en zelfwaardering verschillen ook in hun uitingsvorm. Het blijkt dat narcisten in sociale context vooral verlangen naar bewondering. ‘Ze willen graag laten zien dat ze beter zijn dan anderen.’ Als dit niet lukt kunnen ze agressief en boos reageren. Mensen met een hoge zelfwaardering hebben die drang om hun superioriteit te bewijzen niet. ‘Zij zoeken juist warme, intieme relaties en vinden het belangrijk goed met anderen te kunnen opschieten’ aldus Brummelman.
Zichzelf zijn
Narcistische karaktertrekken worden al op jonge leeftijd gevormd: ’Narcisme wordt in de hand gewerkt door ouders die hun kinderen op een voetstuk plaatsen - die hun kinderen het idee geven dat ze beter zijn dan anderen.’ Dit komt volgens Brummelman steeds vaker voor. ‘Er zijn aanwijzingen dat jongeren narcistischer worden. Het is goed om stil te staan bij de boodschap die we aan hen geven. We moeten hen niet vertellen dat ze beter zijn dan anderen.’ In plaats daarvan moeten ouders hun kinderen het idee geven dat ze zichzelf mogen zijn: ‘Dat ze er mogen zijn als persoon, los van hoe ze zich verhouden tot anderen.’ Het onderzoek beargumenteert dan ook het belang van interventies die narcisme remmen en zelfwaardering juist stimuleren.