Een strijkkwartet opent de BètaBreak vandaag, om het vraaggesprek een filosofisch tintje te geven – we gaan het hebben over de essentie van de mens: wanneer we slechts op een natuurwetenschappelijke manier naar onszelf kijken, ‘lijkt de essentie te ontsnappen’, aldus de aankondiging, dus wordt de filosofie erbij gehaald.
We willen graag bijzonder zijn – maar waar ligt dan precies het verschil tussen ons en een robot? De BètaBreak reflecteert deze keer op het eigen vakgebied: zijn wetmatigheden toereikend om de mens te beschrijven? Filosoof en informaticus Bas Haring, hoogleraar patroonherkenning Bob Duin en arts en filosoof Mieke Mosmuller zijn uitgenodigd om hierover in discussie te gaan. Wat het verschil is tussen hen en een robot? Haring stelt dat hij complexer is dan een robot; Mosmuller noemt het hebben van zelfbewustzijn een menselijke aangelegenheid, Duin sluit zich daar vervolgens bij aan.
Zelfbewustzijn
Haring is het daar niet mee eens, en stelt dat er minstens één type bewustzijn is dat vergeleken kan worden met een robot. Haring: ‘Bewustzijn kan ook betekenen dat men kan rapporteren over zichzelf, en hun interne status. Dat je kunt zeggen: “ik ben me bewust van mijzelf”. Dat betekent dat je over jezelf kan praten. Dat kan een computer ook. Die zegt dan hoe vol z’n harde schijf is.’
Dit kan op enige kritiek rekenen, maar Haring houdt stand. Er hebben zich inmiddels een stuk of vijftig mensen om het gebeuren heen verzameld. De BètaBreak wordt gehouden in de centrale hal van Science Park 904, dus studenten en medewerkers lopen af en aan. Het maakt het debat zeer levendig, alhoewel het inhoudelijk ook blijft boeien.
Leren denken
Haring stelt uiteindelijk dat je het andere type bewustzijn – het ‘ongrijpbare’ bewustzijn – beter niet kan onderzoeken. ‘Dat is, net als het qualia-probleem [het idee dat andere mensen bijvoorbeeld de kleur groen op een andere manier zien dan jij] niet te achterhalen, en daarbij is het ook niet zo interessant voor de natuurwetenschappen.’
Mosmuller reageert verbaasd: ‘Maar dan ken je meteen een waarde toe aan deze kwestie, je vindt het dus niet relevant. Voor mij is het júíst in een Bètafaculteit belangrijk dat studenten leren dénken, in plaats van slechts experimenten doen en de uitkomsten noteren. Het lijkt me juist van belang om het bewustzijn te behandelen, en het niet af te doen als niet interessant.’
Filosofie
Dat zelf bewustzijn blijft tijdens het gesprek steeds terugkomen: waar komt dat vandaan, kunnen we het bewijzen, en zo niet – bestaat het dan wel? Het gesprek is interessant, en de sprekers zijn goed gekozen, maar die filosofie die ons beloofd was? Descartes wordt enkele keren genoemd. Maar om dat nou een ‘filosofische inslag’ te noemen: nee.
We willen graag bijzonder zijn – maar waar ligt dan precies het verschil tussen ons en een robot? De BètaBreak reflecteert deze keer op het eigen vakgebied: zijn wetmatigheden toereikend om de mens te beschrijven? Filosoof en informaticus Bas Haring, hoogleraar patroonherkenning Bob Duin en arts en filosoof Mieke Mosmuller zijn uitgenodigd om hierover in discussie te gaan. Wat het verschil is tussen hen en een robot? Haring stelt dat hij complexer is dan een robot; Mosmuller noemt het hebben van zelfbewustzijn een menselijke aangelegenheid, Duin sluit zich daar vervolgens bij aan.
Zelfbewustzijn
Haring is het daar niet mee eens, en stelt dat er minstens één type bewustzijn is dat vergeleken kan worden met een robot. Haring: ‘Bewustzijn kan ook betekenen dat men kan rapporteren over zichzelf, en hun interne status. Dat je kunt zeggen: “ik ben me bewust van mijzelf”. Dat betekent dat je over jezelf kan praten. Dat kan een computer ook. Die zegt dan hoe vol z’n harde schijf is.’
Dit kan op enige kritiek rekenen, maar Haring houdt stand. Er hebben zich inmiddels een stuk of vijftig mensen om het gebeuren heen verzameld. De BètaBreak wordt gehouden in de centrale hal van Science Park 904, dus studenten en medewerkers lopen af en aan. Het maakt het debat zeer levendig, alhoewel het inhoudelijk ook blijft boeien.
Leren denken
Haring stelt uiteindelijk dat je het andere type bewustzijn – het ‘ongrijpbare’ bewustzijn – beter niet kan onderzoeken. ‘Dat is, net als het qualia-probleem [het idee dat andere mensen bijvoorbeeld de kleur groen op een andere manier zien dan jij] niet te achterhalen, en daarbij is het ook niet zo interessant voor de natuurwetenschappen.’
Mosmuller reageert verbaasd: ‘Maar dan ken je meteen een waarde toe aan deze kwestie, je vindt het dus niet relevant. Voor mij is het júíst in een Bètafaculteit belangrijk dat studenten leren dénken, in plaats van slechts experimenten doen en de uitkomsten noteren. Het lijkt me juist van belang om het bewustzijn te behandelen, en het niet af te doen als niet interessant.’
Filosofie
Dat zelf bewustzijn blijft tijdens het gesprek steeds terugkomen: waar komt dat vandaan, kunnen we het bewijzen, en zo niet – bestaat het dan wel? Het gesprek is interessant, en de sprekers zijn goed gekozen, maar die filosofie die ons beloofd was? Descartes wordt enkele keren genoemd. Maar om dat nou een ‘filosofische inslag’ te noemen: nee.
