Wat zegt het droge voorjaar over de zomer? ‘Dit werkt nog lang door in de natuur’
Al twee maanden is het extreem droog in Nederland. En daar lijdt de natuur onder. Niet alleen planten hebben het moeilijk, ook het bodemleven verarmt onder de droogte. ‘De natuur zal hier nog jaren van moeten herstellen.’
Het is 1 mei en het kwik stijgt tot 28 graden in Amsterdam. Het is opvallend warm voor de tijd van het jaar, dagen boven de 25 graden zijn er in Nederland normaalgesproken pas vanaf halverwege mei. Ook is het een uitzonderlijk droog voorjaar: maart was met 6 millimeter regen de droogste maand sinds het begin van de metingen in 1906 en ook in april viel er weinig regen en was het bovengemiddeld warm en zonnig.
Die enorme droogte zo vroeg in het jaar resulteerde in al meer dan tachtig natuurbranden, ook op de heidelandschappen op de Veluwe. ‘De extreem lage neerslag is opmerkelijk voor de tijd van het jaar en zal blijvende effecten hebben deze zomer,’ zegt droogteonderzoeker Natalie Oram. Als postdoc bij het IBED onderzoekt ze hoe graslanden reageren op de toenemende droogte.
Erfenis
De toename van intensere droogtes – vooral in normaal gesproken nattere tijden van het jaar zoals het voorjaar – is zorgwekkend, zegt Oram. Droogte heeft grote gevolgen voor de natuur en landbouw en brengt de diensten die de natuur levert in gevaar: klimaatregulatie, waterzuivering, koolstofopslag en biodiversiteit. In Nederland en in de rest van Europa komen extreme weersomstandigheden, waaronder droogte, steeds vaker voor door klimaatverandering. Daardoor zal het vaker voorkomen dat ecosystemen nog niet hersteld zijn van een droogteperiode, wanneer de volgende zich aandient. ‘En dat heeft gevolgen voor de natuur en de landbouw en dus ook voor onze bestaanszekerheid.’
Uit haar onderzoek weet Oram dat droogte blijvende gevolgen kan hebben voor ecosystemen. “We weten dat door droogte planten minder goed groeien en er minder koolstof wordt opgeslagen en doorgegeven aan de bodem. Droogte verandert namelijk de samenstelling van planten en van de microbiële gemeenschap in de bodem, zoals bacteriën en schimmels. Om een voorbeeld te noemen, bepaalde bacteriën in de bodem die de stikstofkringloop aansturen zijn gevoeliger voor droogte dan schimmels. Als die bacteriën geraakt worden komt de stikstofkringloop in gevaar brengen, waardoor planten minder stikstof kunnen opnemen en minder goed kunnen groeien.”
De plant-soil-ecology group (PSECO) waar Oram deel van uitmaakt heeft aangetoond dat de gevolgen van droogte nog lang na het terugkeren van de regen kunnen aanhouden. Zowel planten- als bodembacteriën houden ‘herinneringen’ over aan droogte, die de koolstof- en stikstofkringloop beïnvloeden. Een oplossing daarvoor kan zijn om de diversiteit van plantensoorten te vergroten, omdat die over het algemeen beter bestand zijn tegen droogtestress. Oram: ‘Dit kan zo simpel zijn als het aantal verschillende inheemse planten in je eigen tuin vergroten.’
Onvoorspelbaar
Voorspelt een droog voorjaar ook een droge zomer? Dat is moeilijk te zeggen, volgens Oram. ‘We weten wel dat extreme weersomstandigheden – droge periodes en hevige regenval – steeds vaker voorkomen. Wat we als “normaal” beschouwen voor seizoen wordt steeds onvoorspelbaarder.’
Wat het weer ook gaat doen, de droogte zal ook deze zomer nog haar sporen nalaten. Oram: ‘Er is geen ‘resetknop’ voor de schade die droogte toebrengt aan de bodem en planten. Deze veranderingen kunnen op lange termijn leiden tot minder koolstofopslag en stikstofopname. Als de droogte leidt tot bosbranden en de begroeiing doodt, wordt de bodem heel kwetsbaar en gevoelig voor erosie, zeker bij hevige regenval. Beheer en aanpassing aan deze drogere omstandigheden zijn dus noodzakelijk om ecosystemen en ons welzijn te beschermen.’
