Ontwikkelingshulp in direct Nederlands belang: ‘Een bedrijf verdient niets aan de allerarmsten’
Afgelopen week maakte minister Klever bekend dat de ontwikkelingshulp vanaf 2027 alleen nog het directe belang van Nederland zal dienen. Wat betekent dat besluit? Vijf vragen aan UvA-hoogleraar filantropie en duurzame financiering Paul Smeets.
Met 2,4 miljard euro is het de grootste bezuiniging van het kabinet. Vanaf 2027 wordt er nog 3,8 miljard euro per jaar uitgegeven aan ontwikkelingshulp. Hoeveel is dat?
‘Niet genoeg. Voor deze bezuiniging zat Nederland met 0,55 procent al onder de VN-norm van 0,7 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Dus voor elke tweehonderd euro die er in Nederland wordt uitgegeven, gaat er één euro naar de allerarmste. Dat wordt nu nog minder.’
‘En dat terwijl er wereldwijd 719 miljoen mensen zijn die van minder dan twee euro per dag rond moeten komen. En dan komt de minister nu met de mededeling dat al het geld dat we nog aan andere landen uit gaan geven alleen in ons directe belang moet zijn. Ik word daar een beetje treurig van.’
In hoeverre is ontwikkelingshulp pure liefdadigheid?
‘Indirect levert ontwikkelingshulp altijd ontwikkelingen op die ook goed zijn voor Nederland. Als het economisch beter gaat met andere landen gaat het ook beter met ons, want andere landen gaan onze spullen kopen. En het is ook in ons belang om ontwikkelingslanden te helpen met de energietransitie, als we onze klimaatdoelstellingen willen halen.’
‘Het belangrijkste vind ik dat het ook een morele plicht is. Als rijk land heb je arme landen te helpen. En ik had gehoopt dat Nederland als Europees land een rol zou pakken op het wereldtoneel, juist nu Amerika het laat afweten.’
Is ontwikkelingshulp in het eigen belang een doeltreffende manier om geld te doneren, als je het bekijkt vanuit mondiaal perspectief?
‘Nee, dat is het niet. En dat is gelijk ook een kritische kanttekening: veel ontwikkelingshulp komt niet goed terecht. Hoe je geld het beste kunt besteden om mensen te helpen, daar is onafhankelijk onderzoek naar gedaan. De stichting Doneer Effectief heeft dat onderzoek op een rijtje gezet en een lijst gemaakt van de bewezen effectieve goede doelen.’
‘En dan blijkt dat je het geld het beste in kunt zetten om bijvoorbeeld ziektes te bestrijden die vooral in ontwikkelingslanden spelen. Ziektes zoals diarree, de pokken, een gebrek aan vaccinaties of aan vitamine A. Maar die programma’s verdwijnen als je alleen nog naar het eigen belang kijkt. Een Nederlands bedrijf gaat niets verdienen aan mensen die met minder dan twee euro per dag rond moeten komen. Daarnaast is het heel effectief om de allerarmsten simpelweg geld te geven. Ook niet echt een verdienmodel voor een bedrijf.’
Daarnaast wil de minister met ontwikkelingshulp voorkomen dat vluchtelingen uit Afrika naar Nederland komen. Door in de conflictgebieden mensensmokkel te bestrijden, voedsel en water te geven en de politie te versterken.
‘Mensen voedsel geven is een van de minst effectieve dingen waar je je geld aan uit kunt geven. Daar is een ontluisterend goed boek over geschreven, de crisiscaravan van onderzoeksjournalist Linda Polman. Vaak komt voedselhulp niet op de juiste plek terecht en bovendien is het geen langdurige oplossing. Per euro die je uitgeeft aan ziektebestrijding haal je tien keer meer rendement dan de euro die je uitgeeft aan voedsel. De minister pakt op deze manier dus niet de kern van het probleem aan.’
Hoe nu verder?
‘Om met een lichtpuntje te eindigen: onlangs doneerde Softwarebedrijf Afas 600 miljoen euro aan aandelen aan het goede doel. Dat is de grootste donatie die ik tot nu toe gezien heb in Nederland. Dus als de overheid het niet meer gaat doen, dan hoop ik echt dat bedrijven en privé-donateurs het gat gaan vullen. Ze zijn bij mij van harte welkom om hierover te praten.’
