UvA-onderzoekers presenteren ‘Champions League’ van goede doelen
December is de periode dat Nederlanders het vaakst de portemonnee trekken voor het goede doel. Maar welk doel kies je dan? UvA-hoogleraar filantropie en duurzame financiering Paul Smeets presenteerde een top drie van effectiefste goede doelen wereldwijd. ‘Het ene goede doel maakt honderd keer meer impact dan het ander.’
Een anti-uitdrogingsprogramma om te voorkomen dat kinderen sterven aan de gevolgen van diarree, een stichting die CO₂-uitstoot bij voedselproductie vermindert en de Deense Vegetariërsvereniging zijn afgelopen dinsdag op de Brug van Roeterseilandcampus verkozen tot effectiefste goede doel van de decembermaand. Dat blijkt uit onderzoek dat hoogleraar Paul Smeets uitvoerde met Stichting Doneer Effectief.
De Deense Vegetariërsvereniging is de nieuwkomer in de top die vorig jaar in december voor het eerst werd gelanceerd. Die vereniging zorgde dat de Deense overheid bijna 200 miljoen euro vrijmaakte voor plantaardige eiwitten. De goede doelen New Incentives en The Good Food Institute werden vorig jaar ook verkozen, de eerste met een ander programma. Zes vragen aan hoogleraar filantropie en duurzame financiering Paul Smeets.
Heeft geven aan goede doelen zin?
‘Ja, absoluut. Vorig jaar werd het New Incentives vaccinatieprogramma verkozen tot effectiefste goede doel, waarna er bijna een half miljoen euro is gedoneerd. Daarmee zijn 27,5 duizend kinderen gevaccineerd.’
Hoeveel procent van elke gedoneerde euro komt er uiteindelijk terecht bij het doel?
‘Dat kan heel erg verschillen. Als je via Doneer Effectief geeft, komt 100 procent van jouw geld bij het goede doel terecht, omdat vermogende families de overheadkosten betalen, de kosten die je maakt om de stichting draaiende te houden zoals huur en loon. Meestal zijn de overheadkosten rond de twintig procent, maar daar kunnen we geen goed beeld van krijgen omdat goede doelen daar vaak mee sjoemelen. Het wordt een probleem als de overheadkosten 80 procent zijn, maar of het 10 of 20 procent is maakt niet veel uit.’
‘Het gaat er uiteindelijk om wat een goed doel bereikt. Als je vaccinaties gaat aanleveren en je investeert in een heel goed vaccinatie supply chain managementsysteem, zodat je de vaccinatie veel sneller op de juiste plek krijgt, dan heb je hogere overheadkosten maar kun je ook veel kosten besparen.’
Toch hoor je ook verhalen dat er bij goede doelen veel geld aan de strijkstok blijft hangen.
‘Er zijn gigantische verschillen tussen goede doelen. Het goede doel dat wij uitroepen als meest effectief kan wel honderd keer zoveel impact maken dan het gemiddelde goede doel. De meeste donateurs, waaronder ikzelf een aantal jaar geleden, weten dat niet.’
‘Ik ben lang wat sceptisch geweest over goede doelen: gaat gedoneerd geld niet grotendeels naar de huur van grachtenpanden? Ik doneerde dus ook niet veel. Tot ik zag dat als je de wetenschap gebruikt om goede doelen onafhankelijk te evalueren, dat je heel veel goed kan doen. Dus daar ben ik me op gaan storten in mijn onderzoek en onderwijs aan de UvA.’
‘Het wetenschappelijk onderzoek naar de impact van goede doelen is iets van het afgelopen decennia. In 2019 is de Nobelprijs van de Economie uitgereikt aan ontwikkelingseconomen die onderzoek deden naar de kosteneffectiviteit van goede doelen. Met Stichting Doneer Effectief zijn we nu een paar jaar bezig om het onderzoek ook toegankelijk te maken voor de donateur.’
Hoe is de top drie tot stand gekomen?
‘We hebben ons gebaseerd op eerdere onderzoeken naar de kosteneffectiviteit van goede doelen. Voorwaarde was dat de goede doelen volledig transparant waren. We hebben gekeken naar het wetenschappelijk bewijs dat een interventie van een goed doel effectief is. En vervolgens hebben we goede doelen met dezelfde interventies onderling vergeleken en gekeken welk doel het goedkoopst werkte. Tenslotte hebben we gekeken of een goed doel ook nog extra donaties aankan, of dat dit ten koste gaat van de impact.’
‘Onafhankelijke onderzoeksinstellingen hebben aan de hand van dat wetenschappelijk onderzoek drie doelen genomineerd in de categorie armoede & gezondheid, dierenwelzijn & voedseltransitie en klimaat. Een jury van drie wetenschappers per thema, waarvan één van de UvA, heeft de goede doelen beoordeelt en gekeken welk doel het geld deze maand het hardst nodig heeft.’
Is er ook al een Nederlands goed doel genomineerd?
‘Nee, op dit moment niet. Maar een aantal Nederlandse doelen zijn echt goed op weg, en ik verwacht de komende jaren wel dat er een Nederlands doel mee gaat doen in de Champions League.’
Een ‘Champions League voor goede doelen’ kan er ook juist voor zorgen dat een select clubje goede doelen al het geld krijgt. Kunnen die doelen dat wel aan?
‘Elk kwartaal herbeoordelen we de nieuwe, effectieve goede doelen en bovendien: we houden er rekening mee dat het goede doel extra ruimte heeft voor financiering. Maar om het in perspectief te plaatsen, in 2022 doneerden Nederlanders 5,3 miljard euro aan goede doelen. Slechts een paar miljoen daarvan gaat naar de meest effectieve goede doelen. Dus daar kunnen nog miljoenen euro’s tegenaan.’
