Plastic kan bewijsmateriaal zijn in moordzaak, bewijst UvA-promovendus
Plastic heeft een unieke, chemische vingerafdruk, waardoor een stuk tape op een plaats delict gelinkt zou kunnen worden aan de rol tape in het huis van een verdachte, liet UvA-promovendus Mirjam de Bruin-Hoegée zien in een publicatie in Forensic Chemistry. ‘In een jerrycan zitten soms hele kleine hoeveelheden goud en arseen.’
Wordt er veel plastic gebruikt bij misdaden?
‘Ja, en dan vooral plastic tapes. Bij gewelddadige misdrijven worden tapes gebruikt om mensen vast te binden, of bij het in elkaar zetten van een geïmproviseerd explosief. Daarbij worden ook weer elektriciteitsdraadjes gebruikt met een plastic omhulsel. Plastics worden ook gebruikt voor het vervoeren van drugs, giftige stoffen of chemische wapens, denk aan plastic zakjes of jerrycans en sproeiers waarmee je giftige stoffen kunt verspreiden.’
Is elk plastic uniek?
‘Dat verschilt per type plastic en per toepassing, we kunnen namelijk een uniek chemisch profiel terugzien in de vervuilingen die in het plastic zitten. Die zitten al in de olie en de katalysatoren waaruit het plastic gemaakt wordt, maar ook in toegevoegde kleurstoffen zoals het witte titaniumoxide. In plastic tapes of jerrycans vind je heel veel van die elementen terug: ijzer, koper, maar ook kleine hoeveelheden goud en arseen. Die onzuiverheden zijn zo karakteristiek dat je het plastic terug kunt herleiden naar de plek waar het plastic is geproduceerd. De richtlijnen voor voedselverpakkingen zijn strenger, dus in die plastics zitten minder onzuiverheden en zijn dus ook minder gemakkelijk te herleiden.’
Hoe meet je de chemisch vingerafdruk van een plastic?
‘Dat meten we met een duur apparaat, genaamd de LA-ICP-MS dat zo’n vingerafdruk binnen een minuut bepaalt. Het werkt eigenlijk heel simpel, je legt het stukje plastic onder de laser, die maakt een krasje in het plastic waardoor het plastic verdampt en wordt opgenomen in het apparaat. Daar wordt de stof sterk verhit waardoor de stof uit elkaar valt en de massa van de losse atomen gemeten kan worden, elk element zoals zink of koper heef namelijk zijn unieke gewicht. Gezamenlijk bepalen die stoffen het chemisch profiel.’
Hoe kun je daar een misdaad mee oplossen?
‘Als je op de plaats delict een stuk tape vindt en later bij een huiszoeking van de verdachte een rol tape tegenkomt, dan kun je aan de hand van het chemische profiel bepalen of het stukje tape van de rol komt.’
Met welke waarschijnlijkheid kun je dat zeggen?
‘Dat ligt aan de grootte van je database, dus hoeveel ander tapes er onderzocht zijn. Voor dit onderzoek had ik rond de tweehonderd objecten en ging de bewijswaarde tot een factor duizend. Dat wil zeggen, het bewijs is duizend keer aannemelijker als het stukje tape van die specifieke rol komt, dan dat het er niet vandaan komt. In principe is een factor twee al zinnig in de rechtszaal, omdat er altijd meerdere bewijsmaterialen worden verzameld. Maar het zou mooi zijn als we het tot een miljoen keer konden verhogen.’
(tekst gaat verder onder de afbeelding.)
Gaan criminelen hun gedrag veranderen wanneer ze weten dat plastic hen kan verraden?
‘Goede vraag, ik denk het niet. Alternatieven zoals metalen zijn meestal te zwaar en misschien ook op een andere manier terug te herleiden. Zelf zou ik wel ideeën hebben –een doorzichtig boterhamzakje is veel moeilijker te herleiden dan een gekleurd zakje – maar ik wil natuurlijk niet te veel tips weggeven.’
Waar kun je een chemische vingerafdruk van plastic nog meer voor gebruiken?
‘Omdat er veel plasticvervuiling is en er overal microplastics in het milieu rondzwerven, zou het zinnig kunnen zijn om die terug te kunnen herleiden tot een product of een bron. Zijn het de badgasten op het strand die hier de plasticvervuiling veroorzaken of zijn het de auto’s of de landbouw?’
Voor je promotie gebruikte je chemische profielen op allerlei manieren, om drugs op te sporen in het bloed en om het gebruik van chemische wapens aan te tonen in bloed en planten. Worden die methodes ook al gebruikt?
‘Delen ervan wel. Recent verscheen een rapport over het gebruik van chemische wapens door IS in Syrië. De vraag was of de chemische wapens werden geproduceerd door het Syrische regime, of dat IS een eigen productielijn had opgezet. Onderzoek naar de onzuiverheden in de chemische wapens wees uit dat het laatste het geval was. Toch worden chemische profielen verder nog niet veel gebruikt in het forensisch onderzoek, alleen bij het drugs- en explosievenonderzoek begint het te komen. Het vakgebied staat nog in de kinderschoenen, eerder was het namelijk nog niet mogelijk om zo gevoelig te meten.’
