Niet jongeren maar ouderen zijn nieuwsgieriger blijkt uit UvA-onderzoek
Iedereen is op een andere manier nieuwsgierig, zo zeggen vrouwen meer te willen ervaren en mannen meer te willen weten. Dat blijkt uit de eerste resultaten van het onderzoek dat UvA-hoogleraar psychologie Maartje Raijmakers uitvoert samen met de VU en Weekend van de Wetenschap. ‘Dat jonge kinderen veel nieuwsgieriger zijn, daar ben ik niet zo van overtuigd.’
Hoe ziet jouw nieuwsgierigheid eruit? Wil je meer de diepte in, of juist graag overzicht hebben? Ben je meer geïnteresseerd in jezelf of meer in anderen? En hoe verandert dat met leeftijd? Voor het Weekend van de Wetenschap doen psychologen van de UvA en VU in samenwerking met wetenschapsmuseum Nemo een jaar lang onderzoek naar verschillende typen nieuwsgierigheid.
Voor het eerst onderzoeken ze met een grote groep mensen niet alleen zelfrapportage – hoe nieuwsgierig schatten mensen zichzelf – maar ook het nieuwsgierige gedrag zelf met behulp van filmpjes en beelden. De onderzoeksgroep is groter dan eerder: op 19 maart namen al meer dan 3000 mensen van zes tot honderd jaar oud deel aan het online onderzoek ‘Hoe Nieuwsgierig Ben Jij?’ dat nog loopt tot juni. Vijf vragen aan UvA-psycholoog Maartje Raijmakers over de tussentijdse resultaten.
Waarom is het interessant om te weten hoe nieuwsgierig iemand is?
‘Als je leert vanuit nieuwsgierigheid dan is leren leuker en onthoud je het beter. Daar kun je op inspelen, niet alleen op scholen of in het hoger onderwijs maar ook bij een wetenschapsmuseum als Nemo. Idealiter blijf je je leven lang leren. Daarom proberen we meer grip te krijgen op nieuwgierigheid door een beter beeld te krijgen van hoe mensen individueel verschillen.’
Wat maakt mensen nieuwsgierig?
‘Nieuwsgierigheid ontstaat vaak wanneer iemand een gat in zijn kennis ervaart en de motivatie ontstaat om er iets aan te doen. Het kan zijn dat je op zoek gaat naar kennis, dat noemen we epistemische nieuwsgierigheid, of je wilt iets ervaren, dat noemen we perceptuele nieuwsgierigheid. Dat blijken echt twee aparte dingen te zijn. Een ander onderscheid in nieuwsgierigheid is exploratie, alle onbekende dingen kort langsgaan en exploitatie, wanneer je één ding echt wil uitdiepen.’
‘Er zijn optimale omstandigheden om nieuwsgierigheid op te wekken. Je bent het meest gemotiveerd om iets te doen als het kennisgat niet te groot is, dan is het niet meer interessant, en niet te klein, dan wordt het saai. Dat heet het goudlokje-mechanisme. De optimale omstandigheden voor nieuwsgierigheid zorgen voor gefocuste aandacht en de drive om iets te doen.’
Hangt nieuwsgierigheid niet heel erg af van het onderwerp?
‘Dat is inderdaad een vraag die de literatuur niet zo eenduidig beantwoordt: hoe onderwerpgebonden is nieuwsgierigheid? Als je nieuwsgierig wordt in een wetenschapsmuseum, betekent dat dan ook dat je nieuwsgierig bent bij een college? Daar verschillen de meningen over. Aan het begin van het onderzoek vragen we in welke onderwerpen je geïnteresseerd bent, om daar rekening mee te houden.’
En is nieuwsgierigheid een eigenschap of een toestand?
‘Als je kijkt naar de big five persoonlijkheidskenmerken in de psychologie dan is één daarvan “openheid voor nieuwe ervaringen” en dat hangt samen met nieuwsgierigheid. Daar zien we een vrij sterke erfelijkheidsfactor, wat zou suggereren dat nieuwsgierigheid wel degelijk een karaktertrek is. Maar het is natuurlijk ook afhankelijk van de context, hoe druk je bent, hoeveel ruimte je hebt in je hoofd, dus het is heel vaak ook een toestand. Ik denk dat het er allebei inzit. Maar daar gaat dit onderzoek niet specifiek op in.’
Wat verwachtte jullie wel uit het onderzoek te halen?
‘Om meerdere typen van nieuwsgierigheid te kunnen onderscheiden en de verschillen te zien tussen leeftijden. Ook willen we onderzoeken of het klopt dat verschillen tussen vormen van nieuwsgierigheid pas op latere leeftijd ontstaan. Het kijkgedrag van baby’s en de oriëntatie op nieuw informatie zou je echt nieuwsgierigheid kunnen noemen, maar je kunt nog niet spreken van verschillende vormen zoals perceptuele of epistemische nieuwsgierigheid. Volgens de differentiatie-hypothese ontstaat dat onderscheid pas op latere leeftijd. Klopt die hypothese ook voor nieuwsgierigheid? Daar kunnen we pas iets over zeggen wanneer we alle data hebben verzameld. We zoeken nog meer vrouwen boven de vijftig en mannen onder de vijftig en überhaupt mensen onder de 25.’
Uit jullie voorlopige resultaten blijkt dat ouderen juist nieuwsgieriger zijn dan jongeren. Hoe kan dat? Jonge kinderen zijn toch juist supernieuwsgierig?
‘Dat is een breed gedragen idee, maar ik ben er niet zo van overtuigd dat kleine kinderen zoveel nieuwsgieriger zijn. Mensen van verschillende leeftijden hebben ook een groot verschil in kennis. Kinderen maken een mini-theorietje over hoe de wereld in elkaar zit van alle ervaringen die ze opdoen. Dat klopt nog niet helemaal en dus kom je sneller inconsistenties tegen met wat je verwacht en dat lokt vragen uit. Dat noemen we dan nieuwsgierigheid, maar klopt dat eigenlijk wel? Ook spelen normen een belangrijke rol in nieuwsgierig gedrag. In het weekend zie je in Nemo vooral de kinderen zich uitleven, maar tijdens de museumnacht leven volwassenen zich evengoed heel erg uit.’
Wat zegt het over jongeren, dat ouderen nieuwsgieriger blijken te zijn?
‘Ik denk dat scholieren, die de hele dag worden gebombardeerd met kennis, in een hele andere context leven dan ouderen. Ouderen, en dan vooral gepensioneerden, zeggen dat ze meer ruimte hebben om zich te verdiepen in onderwerpen. Ik denk dat dat wel meespeelt.’
Tijdens het Weekend van de Wetenschap op 5 en 6 oktober worden de eindresultaten van het nieuwsgierigheidsonderzoek gepubliceerd. Deelnemen aan het onderzoek kan nog tot juni 2024.
