UvA-socioloog Hein de Haas: ‘Er is helemaal geen sprake van een migratiecrisis’
Migratie was misschien wel het allesbepalende onderwerp van de afgelopen verkiezingen. Maar dat het de daadwerkelijke oorzaak vormt voor allerlei structurele maatschappelijke problemen is niet op feiten gebaseerd, aldus hoogleraar sociologie Hein de Haas. Hij schreef er een boek over, Hoe migratie echt werkt.
Leg eens uit, kort, hoe werkt migratie dan écht?
(Hein de Haas lacht). ‘Ja ho eens, die vraag heb ik geprobeerd in vijfhonderd pagina’s te vatten.’
‘Laat ik beginnen bij de oorzaak. De allerbelangrijkste oorzaak van migratie is niet armoede of ellende in herkomstlanden, maar de vraag naar arbeid. Het grootste deel van de mondiale migranten zijn arbeidsmigranten. Op het moment dat een land hoge arbeidstekorten heeft, zoals nu in Nederland, dan trekken we heel veel migranten aan. Die tekorten worden deels veroorzaakt doordat de Nederlander steeds beter en hoger opgeleid is en allerlei “rotbaantjes” niet meer wil doen.’
.jpg)
Welk onderscheid maak jij bij migranten?
‘Een migrant is iedereen die in een ander land woont dan waar men geboren is.
Zo simpel is het. En daar heb je natuurlijk allerlei soorten in. Hoger en lager opgeleide arbeidsmigranten, maar ook bijvoorbeeld vluchtelingen.’
‘Daarbij is het relatieve niveau van migratie al decennia stabiel wereldwijd, ongeveer drie procent van de wereldbevolking is een migrant. Immigratieniveaus bewegen vooral mee met de economische groei en arbeidstekorten in een land. Het niveau van vluchtelingenmigratie is op lange termijn eigenlijk ook stabiel op ongeveer 0.3 procent van de wereldbevolking. Het beweegt zich alleen schoksgewijzer. Als er een oorlog uitbreekt, zoals tien jaar geleden in Syrië of recentelijk in Oekraïne, dan komt er incidenteel een grote vluchtelingenstroom opgang. Maar op de lange termijn, zowel wereldwijd als lokaal, is er geen toename in vluchtelingenmigratie te zien.’
In je boek komen tweeëntwintig ‘hardnekkige’ linkse en rechtse migratiemythen aanbod. Welke is de hardnekkigste?
‘Mythe nummer één; er is geen sprake van wereldwijde massamigratie. Politieke partijen maken gretig gebruik van de veronderstelling dat er sprake is van een mondiale migratiecrisis. Waarbij politiek links vaak roept van, ja, je moet conflicten vermijden, ontwikkelingshulp bieden, en klimaatverandering tegengaan. En rechts roept om de grenzen nog verder te sluiten en strikter te controleren. Ik zeg eigenlijk, het zit anders. De mondiale migratiecijfers zijn namelijk al decennia relatief stabiel, er is helemaal geen sprake van een migratiecrisis. Hoewel migratie naar rijke landen als Nederland is toegenomen, wordt die toename hoofdzakelijk verklaard door toenemende arbeidstekorten, niet door crises in herkomstlanden.’
‘Daarnaast vonden we in een analyse van 6500 beleidsveranderingen nauwelijks verschillen tussen rechtse en linkse regeringen in immigratiebeleid. Oftewel stoer migratiepraat, zoals bij afgelopen verkiezingen, is vooral voor de bühne.’
Voorzie je dan helemaal geen massamigratie in de nabije toekomst met mondiale ontwikkelingen als oorlogen, geweld, onderdrukking, ongelijkheidsarmoede en klimaatverandering?
‘Nee, eigenlijk niet. Er zijn natuurlijk wel grote aantallen migranten, op dit moment zo’n 280 miljoen mensen wereldwijd. Het overgrote deel van de wereldbevolking is dus geen internationale migrant. Verreweg de meeste mensen die migreren, migreren naar een buurland.’
‘Laat ik het voorbeeld van klimaatverandering nemen. Er is onderzoek gedaan naar het effect van droogte op migratie. Het blijkt dat in droge jaren, wanneer mensen minder geld hebben en lagere oogstopbrengsten, de migratie juist vaak afneemt. De allerarmsten kunnen vaak helemaal niet migreren. Hierdoor ontstaat een paradox waarbij migratie afneemt met toenemende armoede. Als arme landen rijker en beter opgeleid worden gaan juist meer mensen migreren. Dit staat in schril contrast met het gangbare beeld dat we hebben van migratie in relatie tot armoede.’
Kabinet-Rutte IV viel over migratie, en mede daardoor werd het een belangrijk thema in de Tweede Kamerverkiezingen van twee weken geleden. Hoe kijk je naar de uitslag van de verkiezingen?
‘Wat we hebben waargenomen, is dat er in Nederland veel echte problemen zijn, zoals het tekort aan betaalbare woningen. Daar maken mensen zich terecht zorgen over. Dit woningtekort heeft verschillende oorzaken, waarvan de belangrijkste de steeds kleinere huishoudgrootte is. Vroeger woonden we met vier of vijf mensen in een appartement, terwijl je nu vaak alleen of met z’n tweetjes woont. Een andere grote oorzaak is het afbouwen van de sociale woonsector door het politieke midden. Dan heb ik het over VVD, PvdA, CDA en D66 die de woningmarkt afgelopen decennium wilden privatiseren en ‘vermarkten’. Natuurlijk zijn de mensen niet blij dat ze nu eindeloos op wachtlijsten staan en niet aan een betaalbare woning kunnen komen.’
‘Tijdens de verkiezingscampagne is het dan natuurlijk aantrekkelijk voor politici om dan met de vinger te gaan wijzen, om te beweren dat de woningcrisis door migratie komt; de klassieke zondebokkenpolitiek. Maar migranten en asielzoekers hebben natuurlijk niet deze wooncrisis veroorzaakt. Daarnaast toont onderzoek van mijn UvA-collega Cody Hochstenbach aan dat als we net zo hard sociale woningen waren blijven bouwen als in de jaren 80, we nu zo’n anderhalf miljoen extra sociale huurwoningen zouden hebben gehad. Je gaat dit soort problemen niet oplossen door op magische wijze alle migranten te laten verdwijnen. Dat is misleidend en gewoon een illusie.’
Op 6 december gaat Hein de Haas in gesprek over zijn boek in Spui25.
