Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Foto: LeoNidas480 (cc, via Wikimedia Commons)
wetenschap

‘Klimaatsceptici vegen hun billen af met lagere-school-aardrijkskunde’

Addie Schulte,
18 februari 2019 - 11:38

Bart Verheggen, docent aard- en klimaatwetenschappen aan het University College, voert de strijd met klimaatsceptici, vooral via het blog Klimaatverandering en tweets in het Nederlands en Engels. Volgens hem is de kloof tussen de wetenschappelijke kennis en de opvattingen van een belangrijk deel van het publiek en de politici nog te groot. ‘Een van deze sceptici vertelde me te vrezen dat er een wereldwijde socialistische regering komt.’

Hoe staat het met klimaat?

‘Het klimaat verandert en dat komt door de mens. Sinds de Industriële Revolutie is het mondiaal een graad warmer geworden. Dat lijkt weinig. Maar in de laatste ijstijd, twintigduizend jaar geleden, was het maar vier tot vijf graden kouder dan nu. Die ene graad is een kwart daarvan, en dat gebeurde in slechts honderdvijftig jaar.’

 

Hoe zeker weten we wat er in de komende decennia gaat gebeuren?

‘De wetenschap kan de toekomst niet voorspellen. We kunnen wel zeggen wat waarschijnlijke gevolgen zijn van bepaalde situaties. Als we meer broeikasgassen de lucht in gaan blazen, zal dat betekenen dat de aarde nog meer gaat opwarmen. Wetenschappers maken verschillende scenario's: van business as usual, tot grote reducties van de uitstoot van CO2. Daar komen verwachte veranderingen uit, binnen een bepaalde bandbreedte.’

Foto: Bart Verheggen

Is die bandbreedte, die onzekerheid het belangrijkste aangrijpingspunt voor de klimaatsceptici om vraagtekens te zetten?

‘Als het daarbij bleef, was het geen probleem. Maar de onzekerheden die inherent zijn aan wetenschap en aan de verwachtingen over de toekomst worden vaak misbruikt. Ze doen alsof de onzekerheid betekent dat we helemaal niets weten. Dat is onterecht. Onzekerheid is in de wetenschap een term om de grenzen aan te geven waarbinnen de kennis robuust is. We kunnen niet wachten tot we alles zeker weten. Onzekerheid betekent niet dat we niets moeten doen tegen klimaatverandering. In de mist gaan de meeste mensen ook langzamer rijden.’


Hoe komt het dat we al decennia met klimaatsceptici discussiëren?

‘Hun wantrouwen tegenover de wetenschap komt veelal voort uit de oplossingen die worden voorgesteld om het probleem aan te pakken. Een van hen vertelde me een keer te vrezen dat er een wereldwijde socialistische regering komt. Daarom gaan ze het uitgangspunt, de wetenschappelijke kennis, aanvallen. Onder de Nederlandse sceptici zijn een aantal emeriti-hoogleraren, dat zullen toch intelligente mensen zijn. Maar een paar van hen beweerden dat als CO2 de oorzaak van opwarming van de aarde is, de temperatuur op de aarde niet zo uiteen zou lopen. Aan de polen is het immers kouder dan bij de evenaar. Mijn zoontje van 6 begrijpt al waarom dat onzin is. Het is kouder aan de pool omdat dezelfde hoeveelheid zonnestraling daar een groter oppervlakte bestrijkt. Dat is lagere-school-aardrijkskunde waar zij hun billen mee afvegen.’

‘Ik heb zeker niet de illusie dat het geven van informatie de inzichten van mensen ineens zal veranderen’

De ambitie van jullie blog is om de kloof tussen wetenschappelijke kennis en wat het publiek er over denkt, te dichten. Lukt dat door steeds meer informatie te geven?

‘Ik heb zeker niet de illusie dat het geven van informatie de inzichten van mensen ineens zal veranderen. Laat staan hun gedrag. Informatie is noodzakelijk, maar niet voldoende om iemand te overtuigen. De echte sceptici veranderen zeker niet van mening door een stukje op mijn blog. Maar er is een middengroep die vragen heeft. Voor hen kan deze informatie relevant zijn. Ze lezen misschien ons blog niet, maar onze kennis dringt via andere kanalen steeds meer door.’

 

Wat moeten we echt weten over klimaatverandering?

‘Niet iedereen hoeft allerlei feitjes te kennen. Ik heb wel een factsheet gemaakt over wat mensen moeten weten. Het gaat om de algemene oorzaken en gevolgen. Vervolgens is het prima om te debatteren over hoe we met het probleem omgaan, dat hoort bij de democratie. Maar breng geen wetenschappelijk ongefundeerde argumenten naar voren.’

‘Activisten overdrijven soms wel, maar zitten veel dichter bij de wetenschappelijke consensus dan de zogenaamde sceptici’

Onder klimaatactivisten zijn mensen die zeggen dat de planeet vergaat, dat er geen toekomst meer is. 
‘Dat bedoelen mensen niet letterlijk. Ik probeer weg te blijven van dat soort catastrofale benaderingen. Al Gore heeft wel eens dingen weggelaten, bijvoorbeeld de termijn van de stijging van de zeespiegel. Activisten als Gore en Naomi Klein overdrijven soms wel, maar zitten veel dichter bij de wetenschappelijke consensus dan de zogenaamde sceptici.’

 

Zou u ook activist kunnen zijn?

‘Ik zie mezelf zeker niet als activist, maar het is wel een dilemma. Mijn wetenschappelijke geloofwaardigheid is me veel waard. In de discussie willen sommige mensen die maar al te graag ondermijnen. In hoeverre laat ik me daardoor censureren? In hoeverre pleeg ik zelfcensuur? Het hangt er heel erg van af hoe je die dingen zegt. Ik zal niet zeggen dat “uit de wetenschap blijkt dat we dit en dat moeten doen.” Dat is onzin. Wat we moeten doen, blijkt niet uit de wetenschap. Maar als we de klimaatverandering binnen de perken willen houden, zullen we onze emissies moeten reduceren. Dat is een als-dan-redenering, dat is wetenschappelijk robuust.’

Strijd om de toekomst

Klimaatverandering is volgens velen beslissend voor onze toekomst. Freelance journalist Addie Schulte onderzocht in zijn boek De strijd om de toekomst onder andere de omgang met het broeikaseffect. In een serie voor Folia spreekt hij wetenschappers van verschillende disciplines over de risico’s, kansen en dilemma’s rond klimaatverandering.

Wat moeten studenten doen?

‘Ik heb er een hekel aan als andere mensen mij vertellen wat ik moet doen, dus dat ga ik ook niet doen voor anderen. Het gaat erom wat ze zelf willen. Heel belangrijk is dat met de som van vrijwillige individuele handelingen het probleem niet op te lossen is. Veel mensen staren zich blind op die persoonlijke inspanningen. Maar de spelregels zullen veranderd moeten worden. Daarvoor is het belangrijk dat mensen er over praten. Klimaatverandering moet een gespreksonderwerp,  een verkiezingsthema zijn. Dan moeten ze wel een beetje weten waar ze het over hebben. Die informatie probeer ik mee te geven.’

 

Dit is de eerste aflevering in een vierluik waarin we met UvA-wetenschappers praten over klimaatverandering. Morgen spreken we met Joyeeta Gupta, hoogleraar Environment and Development in the Global South.