Palestina is een lakmoesproef en de UvA faalt daarin bewust
Een jaar na de start van de protesten op het Roeterseiland roept masterstudent Zep van de Visse het College van Bestuur op haar menselijke gezicht te laten zien. ‘Heb een beetje empathie. Geweld tegen mensen lost niets op en wakkert geweld tegen objecten alleen maar aan.’
Het is zes mei 2024, 11:00. Ik sta in een steeg in de buurt van het Roeterseiland samen met een stuk of 50 medestudenten, allemaal bewapend met tentjes, slaapzakken, en koekjes. Onze intentie: gezellig kamperen op een grasveld. Zingen, speeches, gesprekken met voorbijgangers over ethiek. Niks groots, niks gewelddadigs. Blijven praten, en hopen dat mensen overtuigd zouden raken dat de universiteit geen geld meer moet geven aan Israël, een jaar voordat Israël afgelopen week bekendmaakte dat het de intentie heeft om Gaza volledig te veroveren en alle Gazanen uit het land of de wereld uit te verdrijven.
Ik sprak met wat mensen, en snel werd duidelijk dat iedereen voorbereid was te komen kamperen in de zon. Zonnebrandcrème en flessen water waren er in overvloed, plannen wat te doen als het mis zou gaan niet zo. Maar wat begon als een zonnige bijeenkomst op een grasveld, ontspoorde in een nachtmerrie. Niet omdat wij dat wilden, maar omdat de UvA het liet gebeuren.
Bestuurlijke escalatie
Halverwege de middag arriveerde de toenmalige decaan, Agneta Fischer. Eerst vroeg ze wat wij nodig hadden om weg te gaan. Ons antwoord was helder: stop financiële banden met Israëlische instellingen die betrokken zijn bij de onderdrukking van Palestijnen. Ze verdween weer voor een uur, en kwam terug met de boodschap dat we zouden worden ontruimd. Ze wist kennelijk niet dat het grasveld waarop we zaten gemeentegrond was, geen universiteitsterrein. Toch volgde al snel de dreiging van politieoptreden.
Het bericht dat we ontruimd zouden worden, wat er altijd gewelddadig aan toe is gegaan bij studentenprotesten, gaf onrust op het grasveld. We bereidden ons voor: niet op geweld, maar op standhouding. Mensen onder ons met ervaring van de bezettingen van 2018 en 2023 bedachten een barricade op te bouwen. De UvA had geweld op ons af gestuurd, dus zouden we het ze zo moeilijk mogelijk maken om ons weg te jagen en in elkaar te timmeren. Geslagen en gearresteerd zouden we toch wel worden, dus konden we er beter voor zorgen dat er geen mensen geïsoleerd uit de demonstratie gepakt konden worden.
Wat volgde was een bekend scenario: eerst kwam de zogenoemde ‘vredespolitie’ – een glad gepolijste ‘good cop’ -voorhoede van de ME, met de boodschap: vertrek vrijwillig, of de ‘bad cops’ komen. Wij vertrokken niet. Omdat we in ons recht stonden, omdat vreedzaam protest geen misdaad is.
Tien minuten later werd ons protest belaagd door leden van Maccabi Nederland, een extreemrechtse Israëlische knokploeg, zonder dat de vredespolitie of beveiliging ingreep. Was er hierop een reactie uit het College van Bestuur? Geen dialoog. Geen empathie. Geen leiderschap.
Femke Halsema
Leiderschap kwam wel van Femke Halsema, die na aangifte van het College van Bestuur ons protest niet kon laten staan, maar ons in onderhandelingen wel een andere optie gaf, namelijk dat als wij zelf van het grasveld af zouden gaan, de politie ons zou laten gaan. Wij kozen ervoor om alsnog niet op dat aanbod in te gaan, omdat wij wisten dat als wij onze enige onderhandelingspositie zouden opgeven er niets zou gebeuren, zoals er al sinds 1969 niet geluisterd wordt naar studenten in protest.
Die nacht viel het masker af. De ME, ingevlogen uit het hele land, begon met geweld studenten van het gras te sleuren en in elkaar te timmeren. Ondertussen was er geen enkele onderhandeling geweest vanuit het College van Bestuur behalve het vervroegd geven van de resultaten van een WOO-verzoek, wat toch al een week te laat was.
En toch: half Amsterdam stond achter ons. Eten, EHBO-kits, keffiyehs en flares werden gebracht. Mensen die onderdrukking voelen, steunen elkaar. Voordat de UvA aankondigde om te gaan ontruimen was het veldje een mix van voorstanders en tegenstanders van het breken van banden, stond personeel van het Joods museum te praten met studenten in contact met Samidoun, stonden rechtse studenten te praten met Frankfurt School filosofiedocenten, zat zelfs Machiel Keestra op een vensterbank in de zon te praten met een Palestijnse student die hem probeerde te overtuigen van een beter diversiteitsbeleid. Totdat de ontruimingsdreiging kwam, was het kampement een oefening in democratisch pluralisme.
Een paar tentjes
Het is inmiddels een jaar en duizend artikelen geleden dat er op Roeterseiland een paar tenten werden opgezet. Een paar tentjes op een veldje dat niet eens van de UvA is, met daarop studenten die met een keffiyeh stonden te praten met omstanders over de genocide in Gaza. Daarbij was het gebleven als het UvA-bestuur niet had gedreigd met het laten inzetten van geweld.
De verharding die er nu is had niet hoeven gebeuren. Had de UvA de ethische commissie al een jaar eerder op het verbreken van de banden met Hebrew University gezet, waarom door studenten en medewerkers was gevraagd, dan waren er niet eens tentjes gewéést. Maar dát wilde het bestuur niet zien. Ze kozen de route van repressie boven gesprek. En waarom? Angst. Angst voor Den Haag, angst voor bezuinigingen en angst om als ‘woke’ te boek te staan.
Ik sprak het afgelopen jaar met veel mensen binnen de UvA, op verschillende niveaus en ook met bestuurders. Wat zij zeiden, was alarmerend: men vreesde dat de overheid ons zou straffen voor een kritische opstelling. Men keek naar Hongarije en dacht: dit kan hier ook. Dus koos men ervoor om ethiek in te ruilen voor een overlevingsstrategie. Het rapport van de ethische commissie over de samenwerking met Hebrew University werd erkend, maar niet voortgezet, en het advies in het rapport van Berenschot over meer empathie werd enkele weken geleden duidelijk niet meegenomen bij de bezetting van het Maagdenhuis op 14 april.
Wees moedig
Het is tijd om het politieke spel te stoppen. Weg met de façade dat de universiteit apolitiek kan blijven, terwijl ze meedoet aan politiek gemotiveerde repressie. Het is tijd om de universiteit niet meer aan te passen aan een anti-wetenschappelijk gezag, en democratisch te zijn in tijden van een afkalvende democratie. Keur en stop banden met instellingen die medeplichtig zijn aan mensenrechtenschendingen. Wees moedig, laat zien hoe het is om mensenrechten te erkennen.
Of nog beter, democratiseer de universiteit echt, iets wat wij studenten al sinds de Maagdenhuisbezetting van 1969 zeggen. Luister naar de studentenraad, die weken voor mei vorig jaar een ongevraagd advies indiende om de banden met Israël te onderzoeken en verbreken. Studenten en medewerkers zonder echte inspraak zullen keer op keer op keer in opstand komen. Laat het CvB fungeren als een kabinet en de studentenraad en ondernemingsraad als haar Eerste en Tweede kamer. Riskeer democratie in een autocratiserend Europa.
Heb een beetje empathie. Geweld tegen mensen lost niets op, en wakkert geweld tegen objecten alleen maar aan. Als je niet democratisch wilt zijn als universiteit of universiteitsbestuur, wees dan tenminste menselijk. Ethiek en wet verschillen, en dat je geweld mag inzetten betekent niet dat het moet. Praat met studenten in plaats van ze te laten slaan.
Zep van de Visse is masterstudent filosofie van de sovciale wetenschappen en bestuurslid van Asva Studentenvakbond.
