Wat kan de UvA van Just Stop Oil leren over effectief protest?
De UvA worstelt geregeld met de vraag welke protestmethoden moeten worden getolereerd en welke niet. Pro-Palestina activisten organiseerden het afgelopen jaar protesten, walk-outs, sit-ins en bezettingen. Deze acties leidden tot discussies over de vraag of dergelijke methoden effectief, gepast of wenselijk zijn. De activistische beweging Just Stop Oil zou een nuttig perspectief kunnen bieden, zegt Cameron Brick.
Terwijl sommigen aan de UvA de doelen van de protesten van het afgelopen jaar steunden, voelden anderen zich ongemakkelijk bij de gebruikte methoden, omdat ze zich terecht zorgen maakten over veiligheid, academische vrijheid en respect voor de universitaire omgeving. Deze debatten leken vaak te draaien om de vraag of mensen de protesten goedkeurden of de demonstranten zelf.
Een belangrijke vraag gaat echter vaak verloren: zijn de demonstratiemethoden effectief om beleidsveranderingen te bewerkstelligen, ongeacht of we de reden of tactiek van een protest goedkeuren? Deze spanning tussen het beoordelen van protesten op basis van hun goedkeuring en legitimiteit versus hun effectiviteit is niet uniek voor de UvA. Recente gebeurtenissen in het Verenigd Koninkrijk bieden een nuttig perspectief via de activistische beweging Just Stop Oil.
Vastlijmen
Just Stop Oil, een klimaat-activistische groep, heeft onlangs aangekondigd dat ze hun campagne van verstorende acties beëindigen. Hun doel was om druk uit te oefenen op de Britse regering om de winning van fossiele brandstoffen te stoppen, een standpunt dat overeenkomt met dat van het Internationaal Energieagentschap en het Intergovernmental Panel on Climate Change. Just Stop Oil gebruikte methoden zoals het zichzelf vastlijmen aan wegen en infrastructuur bij oliefaciliteiten, het verstoren van sport- en amusementsevenementen en het aanvallen van culturele iconen zonder blijvende schade aan te richten. Deze geweldloze, zichtbare acties maakten hen tot een bliksemafleider voor kritiek.
Hoewel de publieke opinie overwegend negatief was over Just Stop Oil, toont onderzoek door onze onderzoeksgroep en anderen aan dat dergelijke verstorende acties met succes de publieke bezorgdheid over klimaatkwesties kunnen aanwakkeren. Wat betreft het beïnvloeden van politici is het beeld meer gemengd. Hoewel Labour in het Verenigd Koninkrijk heeft toegezegd om nieuwe olie- en gasvergunningen te verbieden, blijft het onduidelijk of deze verschuiving meer is ingegeven door activisme of door bredere politieke en economische krachten. Wat wel duidelijk is, is dat Just Stop Oil erin geslaagd is om nieuwe activisten op te leiden, media-aandacht te krijgen en het publieke debat te polariseren - een aantal resultaten waar andere bewegingen van kunnen leren.
Aanhoudende druk
Deze lessen zijn relevant voor de protesten aan de UvA. Pro-Palestina activisten die zich richten op het College van Bestuur (CvB) zouden waarschijnlijk effectiever zijn dan bewustwording of het richten op andere groepen binnen de UvA, omdat het CvB de beslissingen neemt over welke onderzoekssamenwerkingen worden toegestaan. Deze druk kan er mede de oorzaak van zijn geweest dat het CvB vorige maand aankondigde dat drie projecten met partners uit China, Israël en Hongarije niet zouden worden voortgezet of verlengd in hun huidige vorm of zonder aanvullende risicobeperkende maatregelen.
Onderzoek suggereert dat protesten het meest effectief zijn wanneer ze continue en escalerende druk uitoefenen op diegenen die de macht hebben om beslissingen te nemen. Dit was ook te zien bij de sluiting van de A12 in Den Haag door Extinction Rebellion NL, waar aanhoudende, ontwrichtende acties klimaatkwesties op de politieke agenda dwongen. In 2023, na een intense periode van deze blokkades, waren er meerdere tekenen van politieke vooruitgang, waaronder een nieuwe schatting van de subsidies voor fossiele brandstoffen van het toenmalige Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en een motie in de Tweede Kamer die de regering opriep om de subsidies voor fossiele brandstoffen af te bouwen. Dit momentum werd gestopt door de huidige regering, maar het is de moeite waard om te erkennen hoe direct het verband was tussen deze protesten en deze politieke veranderingen. Op dezelfde manier hebben UvA-demonstranten meer kans van slagen als ze hun inspanningen richten op belangrijke besluitvormers zoals het CvB en duidelijke, aanhoudende druk blijven uitoefenen, terwijl ze verstoringen of schade die geen verband houden met de zaak vermijden.
Gezonde democratie
Het beschermen van het demonstratierecht, zelfs als we het niet eens zijn met de zaak of de methoden, is van vitaal belang voor een gezonde democratie. Het in evenwicht brengen van dat recht met het verlangen naar rust en orde is een voortdurende uitdaging die een doordachte dialoog vereist in plaats van plotselinge pushbacks.
In het Verenigd Koninkrijk hebben strenger politiewerk en strengere straffen de inzet voor geweldloos protest sterk verhoogd. Strengere politiemaatregelen en straffen hebben er waarschijnlijk toe geleid dat Just Stop Oil van tactiek is veranderd. In het Verenigd Koninkrijk leidden geweldloze protestacties zoals het blokkeren van wegen of het verstoren van evenementen in het verleden tot boetes, taakstraffen of korte straffen. Daarentegen hebben activisten van Just Stop Oil gevangenisstraffen van meerdere jaren gekregen die volgens veel waarnemers niet in verhouding staan tot de werkelijk veroorzaakte schade (bijv. soep van beschermend glas schoonmaken). Deze meerjarige straffen zijn zwaarder dan veel straffen voor mishandeling, inbraak of milieuovertredingen door bedrijven. Het is belangrijk om te erkennen dat de eisen van de activisten in overeenstemming waren met internationale wetenschappelijke aanbevelingen, terwijl het regeringsbeleid dat niet was.
Ontwrichtend protest kan op grote schaal bekritiseerd worden en toch effectief zijn, en succes hangt af van het richten op de juiste beleidsmakers en het handhaven van strategische druk. Aan de UvA, net als elders, doet de vorm van het protest er minder toe dan of het de machthebbers effectief beïnvloedt. Tot slot moeten we ons zorgen maken over elke verandering in politieoptreden of strafoplegging die protest minder mogelijk maakt.
Cameron Brick is universitair docent sociale psychologie aan de UvA. Hij leidt een onderzoeksgroep die zich richt op de gedragswetenschap rond milieukwesties, waaronder hoe sociale interacties gedrag beïnvloeden en hoe mensen reageren op activisme.
