Han van der Maas | Als rechts het boycotmidddel ontdekt, komt de academische vrijheid echt in gevaar
Waarom moet de samenwerking met wetenschappers in Israël eigenlijk geboycot worden door Nederlandse universiteiten, vraagt Han van der Maas zich af. ‘Dat dit enig effect op de oorlog zou hebben is een grove zelfoverschatting. Op de Israëlische regering maakt zo’n actie geen enkele indruk.’
De FNV stuurt aan op een academische boycot van individuele onderzoekers in Israël. Op haar lijst van te onderzoeken samenwerkingen staan met name persoonlijke ERC en Horizon Europe projecten. Deze projecten zijn niet het initiatief van landen of universiteiten, maar van individuele onderzoekers die internationaal samenwerken. Daar staan wel de handtekeningen van voorzitters van universiteiten onder, maar dat zijn formaliteiten.
Toch moet de UvA volgens de FNV uit deze projecten stappen, want deze onderzoekers zijn schuldig ‘by association’. Het gegeven dat hun universiteit of bedrijf volgens Maya Wind betrokken is geweest bij militaire projecten, ook als ze daar persoonlijk niet bij betrokken waren, is voldoende reden om ons uit deze projecten terug te trekken.
Daarbij worden die projecten in Israël niet beëindigd, maar wordt de Europese financiering voor het Nederlandse deel teruggeven aan Europa en vervangen door middelen van de UvA (of de desbetreffende AIO/postdoc wordt ontslagen). Het enige symbolische effect is dat Israël dan niet kan claimen met de UvA samen te werken. Dat dit enig effect op de oorlog zou hebben is een grove zelfoverschatting. Op de Israëlische regering maakt zo’n actie geen enkele indruk. Dat Wilders, leider van de grootste partij van Nederland, Israël bezoekt, des te meer. Maar als het om Wilders gaat steekt radicaal-links de kop in het zand. Het UvA-bestuur is de echte vijand.
Als ik de lijst van de FNV verder doorlees, valt me op dat de inhoud van het onderzoek er ook niet toe doet. En waarom spelen de persoonlijke opvattingen van de betrokken onderzoekers geen rol? Is het onderhouden van banden met progressieve academici in landen waar de mensenrechten ernstig geschonden worden niet ook van waarde? Laten we deze academici hiermee niet in de kou staan, en vergroten we de polarisatie? Nu al klagen Israëlische wetenschappers over internationale uitsluiting bij conferenties en tijdschriftpublicaties. Denken we echt dat ze door uitsluiting kritischer worden op het Israëlische regeringsbeleid? Dat gaat in tegen alles wat we weten over ingroup-outgroup mechanismen.
Ik vraag me ook af of we nog een commissie willen die onderzoek beperkingen oplegt. Waar houdt dit op? Stel nu dat ik onderzoek doe naar malaria, gefinancierd door een NGO, samen met onderzoekers uit Sudan die verbonden zijn aan een universiteit die ook cursussen aanbiedt aan het leger? Of werk met Indonesische collega’s aan onderwijsvernieuwing via een overkomst tussen twee universiteiten? Kan ik überhaupt nog financiering verkrijgen voor samenwerking met academici uit landen waar ernstige mensenrechtenschendingen plaatsvinden?
Ik zie een nog grotere bedreiging. Als rechts het boycotmidddel ontdekt komt de academische vrijheid echt in gevaar. Waar links Amerika begon met het cancellen van studieboeken waarin het westerse perspectief te centraal stond, heeft rechts Amerika het stokje overgenomen. En niet zo’n beetje ook. Duizenden boeken die rechts niet bevallen zijn inmiddels verboden in schoolbibliotheken.
Ik vrees hetzelfde voor de UvA. ‘Guilty by association’ is een gevaarlijk wapen in handen van radicaal-rechts. Er is nu al gedoe over de commissie die de onderzoekssamenwerkingen beoordeelt omdat deze niet democratisch zou zijn samengesteld. Gelukkig maar, omdat anders een derde van de leden binding zou hebben met de PVV. Stel dat we elke internationale samenwerking aan een door de PVV geleide commissie moeten voorleggen. Antropologisch onderzoek in islamitische landen kunnen we dan wel vergeten. Bij elk grootschalig internationaal onderzoek is wel een partner te vinden die in het recente verleden gerelateerd kan worden aan een mensenrechtenschending. Deze commissie is een groot gevaar voor de academische vrijheid.
En dan nog een ernstig punt, waarom ben ik niet gevraagd voor deze commissie?
