Hicham El Ouahabi | Is het vertrouwen in het gezonde verstand van Den Haag gerechtvaardigd?
De onderwijsbezuinigingen: opzettelijke kwaadwillendheid of gevaarlijke onverschilligheid? Columnist Hicham El Ouahabi weet het zo net nog niet. ‘Wat er verloren gaat, is veel groter dan wat er wordt bespaard.’
Laatst droomde ik dat een colonne tractoren, volgeladen en bestuurd door leraren, onderzoekers en studenten, met veel bombarie richting Den Haag trok. Aanhangers vol stro, mest en stapels uitgeprinte scripties en proefschriften werden zonder pardon over het Binnenhof uitgestort. Binnen no-time volgde een crisisberaad in het Catshuis. Kort daarna verscheen een zichtbaar verwarde man voor de camera tijdens een persconferentie. Hij benadrukte maar liefst vijftien keer dat er geen plannen zijn voor onderwijsbezuinigingen. Die waren er niet en die zijn er niet, herhaalde hij keer op keer.
En toen ging de wekker.
Vorige week verzamelden twintigduizend mensen zich op het Malieveld om te protesteren tegen de onderwijsbezuinigingen. Met spandoeken en protestborden in de lucht, een kopje thee in de ene hand en toespraken die keurig binnen de tijd bleven, was het protest precies wat je van de onderwijs- en wetenschapshoek mag verwachten: ordelijk, beschaafd en vol vertrouwen in het gezonde verstand van Den Haag. Of dat vertrouwen gerechtvaardigd is? Dat zal de komende maanden blijken. Het signaal stond in ieder geval als een huis.
Hetzelfde geldt voor het signaal dat, naar mijn mening, besloten ligt in de keuze om historische klappen uit te delen in de onderwijs- en wetenschapshoek. Ik moet denken aan het boekwerk van historica en journalist Anne Applebaum. In Twilight of Democracybeschrijft Applebaum onder andere hoe bepaalde bezuinigingen worden verpakt als onvermijdelijke maatregelen onder het mom van "efficiëntie", terwijl ze feitelijk dienen om heel andere doeleinden te bereiken. Ze beschrijft bijvoorbeeld hoe regeringen in Oost-Europa bezuingingsstrategieën toepassen om kritische instituties te verzwakken, zonder dat dit direct opvalt. Wat niet meteen duidelijk wordt: wat er verloren gaat, is veel groter dan wat er wordt bespaard.
Ja, Nederland is geen Polen of Hongarije, onze instituties en rechtsstatelijke cultuur verschillen daar te sterk voor. Dat laat onverlet dat de bezuinigingsplannen het onderwijzen, onderzoeken en innoveren nog verder onder druk zullen zetten. Tel daarbij de groeiend en steeds luidere opvatting op dat wetenschap een ideologie zou zijn van een kleine hobbyclub, en mijn pessimisme wordt wellicht iets begrijpelijker. De optimist in mij gelooft niet dat dit alles voortkomt uit opzettelijke kwaadwillendheid. Maar onverschilligheid, de houding van ach het zal wel, kan soms net zo gevaarlijk zijn.
Misschien draaf ik door. Misschien leg ik, net als in mijn dromen, verbanden die er niet werkelijk zijn en smelt ik het eerder geziene en gehoorde samen tot één geheel. En tòch blijft het knagen dat juist de plekken waar het denken wordt aangescherpt, nieuwe ideeen worden ontwikkeld en gevestigde overtuigingen ter discussie staan, de zwaarste klappen dreigen te krijgen. Historisch snijden in die fundamenten is geen onvermijdelijkheid, maar een keuze. Eentje die meer onthult dan verhult.
Misschien wordt het tijd om dat tractorrijbewijs maar eens te halen.
