Cor Zonneveld | Wat er mis is met cijfers
Waarom werken wij op de universiteit eigenlijk met het geven van cijfers aan studenten? Columnist Cor Zonneveld stelt voor het becijferen van tentamens of opdrachten voortaan weg te laten. ‘Zoals een vis zich geen voorstelling kan maken wat het is in het bos rond te wandelen, zo kunnen wij ons geen systeem zonder cijfers voorstellen.’
‘Nederlandse universiteiten moeten meer afstand nemen van internationale ranglijsten die hun prestaties beoordelen,’ zo konden wij lezen in het NRC van 4 juli 2023. Deze ranglijsten ‘pretenderen ten onrechte de prestaties van een universiteit samen te kunnen samenvatten in één enkel getal’. Want hoe combineer je onderzoek, onderwijs en andere kerntaken ‘in één enkel getal’? De weging van de verschillende aspecten zal altijd ‘arbitrair en betwistbaar’ blijven, zo schrijft NRC. Victorie! - eindelijk lijkt het gezond verstand het te winnen van neoliberale oprispingen.
Maar laten we niet te vroeg juichen. Het meten van prestaties in het onderzoek heeft zich intussen ontwikkeld tot een heus vakgebied, de bibliometrie. Naast onderzoek doen is de andere kerntaak van de universiteit het opleiden van getalenteerde jongeren. Hoewel er geen onderwijs-pendant van de bibliometrie is, betekent dit niet dat de meetmanie aan het onderwijs voorbijgaat. Al sinds jaar en dag geven we studenten cijfers voor hun vakken. Die cijfers pretenderen de leerprestaties van de student te kunnen samenvatten in één enkel getal. Hm, dat komt bekend voor. Maar was daar niet iets mis mee?
Ik denk dat er van alles mis is met cijfers. Het fundamentele probleem is dat zodra je menselijk gedrag meet, je dat gedrag verandert. De beruchte zesjescultuur kan alleen maar bestaan omdat we leerprestaties meten en consequenties verbinden aan die metingen. Aan de andere kant van het spectrum vinden we studenten voor wie de wereld vergaat als ze minder dan een acht halen voor een tentamen. Beide uitersten vinden we onwenselijk, maar ze zijn het onontkoombaar gevolg van het geven van cijfers.
Het wordt tijd dat de inzichten over het ranken van universiteiten ook ons onderwijs bereiken. Misschien denkt u dat dat luchtfietserij is, omdat we allen zijn opgegroeid met cijfers. En net zoals een vis zich geen voorstelling kan maken wat het is in het bos rond te wandelen en de geur van een verfrissende zomerbui op te snuiven, zo kunnen wij ons geen systeem zonder cijfers voorstellen.
Je kunt daar echter anders over denken. Cijfers lijken objectief, maar zijn uiteindelijk het oordeel van een docent – en daarmee subjectief. Als we de cijfers van een docent vertrouwen, waarom zouden we dan niet het oordeel, ‘deze student voldoet aan de eisen van de opleiding’ kunnen vertrouwen? We zouden ons een hoop gedoe besparen en bij de studenten veel stress wegnemen – terwijl het eindresultaat vrijwel hetzelfde zal blijven.
