Amsterdamse jongeren kampen steeds vaker met schulden: ‘Brein is nog in ontwikkeling’
Een torenhoge kamerhuur, een slecht betalend studentenbaantje, een financiële misser en voor je het weet zit je diep in de schulden. Het overkomt Amsterdamse jongeren steeds vaker, zo blijkt uit cijfers van incassobureau Flanderijn. Lenen wordt onder jongeren steeds normaler, maar hoe verantwoord is dat?
Dat het leven in Amsterdam niet goedkoop is mag geen verrassing heten. Al helemaal voor jonge studenten die net het ouderlijk huis hebben verlaten, en het moeten doen met het schamele loon van hun bijbaantje. In de hoofdstad kost een kamer inmiddels gemiddeld 945 euro per maand, waar dat een jaar geleden nog 900 euro was. En dan is er ook nog het in populariteit toenemende Klarna: een Zweeds bedrijf dat de mogelijkheid biedt nu te kopen, en later te betalen. Zelfs een ticket voor Lowlands (350 euro) is tegenwoordig in drie termijnen via het bedrijf af te rekenen. Ook bij populaire webshops als Temu en Shein behoort achteraf betalen tot de mogelijkheden.
Dus wordt er geleend, en flink ook. Incassobureau Flanderijn laat desgevraagd weten dat het aantal Amsterdamse jongeren (18 tot 25 jaar) dat zij in het bestand hebben staan omdat ze de rekeningen niet meer kunnen betalen de afgelopen jaren fors is toegenomen. Waar in 2020 nog 10 procent van het aantal vorderingen gericht was op jongvolwassenen, gaat dat inmiddels om 14,6 procent. Bij de groep net boven hen (25 tot 30 jaar) is een vergelijkbare stijging waarneembaar. Als veelgenoemde oorzaken meldt Flanderijn de stijgende kosten van levensonderhoud, en financiële verleidingen als crypto, risicovolle bellegingen en buy now, pay later bedrijven als Klarna.
Neurowetenschap
Bijzonder hoogleraar schuldenproblematiek aan de UvA Nadja Jungmann herkent dit patroon. ‘We zien dat het dagelijks leven steeds duurder wordt, ook voor jongeren. Zeker voor studenten in Amsterdam is huisvesting natuurlijk een probleem. Daardoor moeten ook jonge mensen steeds meer geld uitgeven. Ze komen in de knel met het budget en kunnen vaker de rekeningen niet betalen.’
Dus wordt lenen steeds normaler, een zorgelijke ontwikkeling volgens Jungmann. ‘Wanneer jongeren hun geldproblemen niet op eigen kracht op kunnen lossen weten ze de stap naar het vragen om hulp vaak niet te zetten.’ Datzelfde geldt in mindere mate ook voor volwassenen, in totaal is volgens de hoogleraar nog geen tien procent van de mensen met problematische schulden goed in beeld. Toch speelt er specifiek bij jongeren nog iets anders mee, legt Jungmann uit: ‘Uit de neurowetenschap weten we dat het brein zich ontwikkelt tot je een jaar of 25 bent. Bij jonge mensen zorgt dat ervoor dat ze vaak wat sneller geneigd zijn tot het nemen van wat grotere risico’s. Je bent vanaf je achttiende financieel bevoegd om dit soort beslissingen te nemen, maar bent in die periode nog volop in ontwikkeling.’
Tegelijkertijd is het juist die groep die bovengemiddeld vaak in de verleiding wordt gebracht om gebruik te maken van websites als Klarna. ‘Pay later websites worden op dit moment niet aangemerkt als consumentenkrediet, maar veel jongeren hebben er wel honderden tot duizenden euro’s open staan,’ vertelt Jungmann. ‘Wanneer je een themafeestje hebt kan de verleiding om op die manier toch aan een outfit te komen best groot zijn, en wanneer je niet genoeg geld hebt om in het dagelijks leven rond te komen al helemaal. Je vraagt bij jongeren om een grotere mate van zelfregie dan realistisch is.’
Volgens Jungmann gaat het niet alleen om sites als Klarna, of een studieschuld, maar hebben jongeren ook vaak te maken met creditcardschulden, of kopen ze hun laptop of scooter op afbetaling. ‘Het leven is duur geworden. Deze generatie kan gebruik maken van een basisbeurs, maar die is bij lange na niet toereikend om van te leven als je naar de hoge kamerprijzen in Amsterdam kijkt. Dan is het niet gek dat veel studenten niet alleen lenen bij DUO, maar ook van andere financiële producten gebruik maken.’
Oplossing of probleem?
Toch is dit geen pleidooi voor het verbieden van leningen, benadrukt Jungmann. ‘Lenen maakt ook dingen mogelijk. Wanneer er bij ouders geen ruimte is voor financiële steun kan zo’n laptop op afbetaling bijvoorbeeld echt een uitkomst zijn. Maar vanwege die breinontwikkeling bestaan er ook risico’s. De gevoeligheid voor verleidingen is op die leeftijd groter. Het is dus de vraag of buy now, pay later een oplossing is, of juist een probleem.’
Het is op dit moment misschien dus wel iets te eenvoudig om aan geld te komen, constateert de hoogleraar. ‘Moet iemand van 18 wel net zo makkelijk aan een lening kunnen komen als iemand van 36?,’ vraagt ze zich hardop af. ‘Je hoort mij niet zeggen dat ik vind dat jongeren minder rechten zouden moeten hebben, maar misschien zou een verplicht gesprek met een bankmedewerker een goed idee zijn, voordat ze een lening aan kunnen gaan. We zouden ook wel wat meer compassie mogen hebben voor de onhandige beslissingen die jongeren soms nemen.’
Ze benadrukt het belang van financieel onderwijs, zowel op scholen als thuis. ‘Scholen worstelen hier veelal mee. Vaak worden er losse lessen gegeven, maar idealiter zou de financiële educatie door het hele onderwijs verweven zijn. Dat begint in groep 6 of 7 met een gesprek over zakgeld, en zou in een doorlopende lijn door de opleiding heen moeten worden getrokken.’
