Hoe schadelijk is de nieuwe trend “Skinnytok”?
Op sociale media is een trend gaande waarin extreem slank zijn wordt verheerlijkt en extreme diëten worden gepromoot. Op TikTok gaan dergelijke posts viraal onder de hashtag #SkinnyTok. Welke invloed hebben dit soort foto’s en filmpjes op studenten?
Op TikTok gaat een nieuwe trend viraal, die de naam SkinnyTok draagt. In deze video’s wordt extreem slank zijn gepromoot. De Belgische minister van Digitalisering Vanessa Matz waarschuwde deze maand al voor de grote gevaren van de trend.
De toon in de “Skinnytoks” is vaak hard. ‘Ik hoop dat wat je vandaag gegeten hebt het waard is om dik te zijn deze zomer,’ luidt de tekst in een TikTok-video. In een ander filmpje zegt iemand: ‘Varkens eten, modellen wandelen’. Verderop in de feed verschijnt een vrouw van 1.72 meter en 49 kilo – zoals vermeld in de video – die trots in strakke sportkleding voor de camera poseert.
‘Als ik zulke foto’s en video’s niet in mijn hoofd had, zou ik een totaal andere relatie met eten hebben,’ zegt Andria Karatziou (28), masterstudent pedagogische wetenschappen. Zo komt ze bijvoorbeeld filmpjes tegen waarin wordt gezegd dat de zomer eraan komt. ‘Dan denk ik dat ik misschien meer moet sporten, of minder en gezonder moet eten,’ aldus Andria. Ook vergelijkt ze haar lichaam als gevolg van de posts soms met dat van andere vrouwen.
Laag zelfbeeld
Universitair hoofddocent Ontwikkelingspsychologie Wouter van den Bos, gelooft dat dit soort content schadelijke gevolgen heeft voor jongeren. Hij legt uit dat het bekijken van meerdere “SkinnyTok”-video’s er al snel voor zorgt dat je op je feed bijna niets anders meer te zien krijgt door het algoritme. Zo krijgen jongeren het idee dat iedereen – behalve zij – er zo dun uitziet. In werkelijkheid is dat maar een kleine groep. Omdat mensen zichzelf van nature vergelijken met anderen en de druk voelen om aan die vertekende ‘norm’ te voldoen, kunnen ze ontevreden worden over hun uiterlijk.
Uiteindelijk leidt dat tot een laag zelfbeeld en negatieve emoties, vertelt Van den Bos. Bij een constante blootstelling aan ‘toxische boodschappen’ over uiterlijk en eetgedrag, kunnen jongeren zelfs een depressie of angststoornis krijgen.
Karatziou herkent dat. ‘Het eten van maaltijden met weinig calorieën wordt gepromoot, en koolhydraten gedemoniseerd.’ Volgens haar draagt dat soort content eraan bij dat studenten het gevoel krijgen dat ze er perfect uit moeten zien. Ook kan ze zich voorstellen dat mensen er een eetstoornis aan overhouden. ‘Zowel mannen als vrouwen, maar vooral vrouwen, omdat mensen de neiging hebben hen te seksualiseren.’
Extreme voedselrestrictie
Van den Bos maakt zich ook zorgen over de promotie van extreme voedselrestrictie in “SkinnyTok”-video’s. ‘Extreme diëten kunnen leiden tot ernstig ondergewicht, concentratieproblemen en hormonale verstoringen. Jongeren die voortdurend dit soort beelden te zien krijgen, lopen een groter risico op anorexia, boulimia en andere eetstoornissen,’ zegt hij. Hij doelt onder meer op filmpjes genaamd ‘What I eat in a day’, waarin mensen laten zien wat ze op een dag eten – en dat is vaak opvallend weinig.
Kwetsbare studenten
Studenten vormen een bijzonder kwetsbare groep voor “SkinnyTok”-content, weet Van den Bos. ‘Op dit moment zijn zij misschien wel degenen die het meest op sociale media zitten. Hun blootstelling is dus het grootst.’ Ook door de vaak hoge prestatiedruk – denk aan studieresultaten, sociale relaties en imago – worden studenten vatbaarder voor controlemechanismen, zoals extreem dieetgedrag. Daarnaast zitten ze in een levensfase waarin groepsdruk een grote rol speelt en hun identiteit nog in ontwikkeling is. ‘Ze zijn op zoek naar erkenning, waardoor ze extra gevoelig zijn voor trends die hen sociale validatie lijken te geven.’
Sommige studenten zijn kwetsbaarder dan anderen. Volgens Van den Bos gaat het dan om studenten die al worstelen met een laag zelfbeeld, onzeker zijn over hun uiterlijk, of angst hebben om niet goed genoeg te zijn. ‘Jonge vrouwen in het bijzonder, omdat zij over het algemeen meer maatschappelijke druk rondom lichaamsidealen ervaren,’ aldus Van den Bos. Maar door dit soort trends op sociale media worden ook steeds meer jonge mannen kwetsbaar voor dergelijke invloeden. Zo zag Van den Bos ook mannen in “Skinnytok”-video’s, maar duidelijk minder vaak dan vrouwen. ‘Zij promoten bijvoorbeeld gespierde lichamen en het nemen van supplementen.’
Een manier om weerbaarder te worden tegen dit soort content, is stilstaan bij wat je echt belangrijk vindt in het leven. Die aanpak heet waarde-affirmatie, legt Van den Bos uit. ‘Vriendschap, familie, creativiteit of persoonlijke groei zijn van die kernwaarden. Door daarop te reflecteren, versterken mensen hun gevoel van eigenwaarde en identiteit, los van externe normen of sociale vergelijking.’
Motivatie
Wie enkele “Skinnytok”-video’s gezien heeft, vraagt zich misschien af waarom mensen zulke filmpjes zouden posten. ‘Mensen die een eetstoornis hebben bijvoorbeeld,’ zegt Van den Bos, ‘plaatsen video’s vaak vanuit hun eigen kwetsbaarheid, omdat ze bevestiging en acceptatie zoeken van hun problematische gedrag.’ Veel realiseren zich niet hoe schadelijk hun boodschappen kunnen zijn. Het is een vicieuze cirkel: anderen raken er onbedoeld door beïnvloed, en omdat zíj vervolgens langdurig worden blootgesteld, gaan zíj het ook normaal vinden.
Een andere groep die ongezonde diëten promoot op sociale media, zijn influencers. Van den Bos: ‘Heftige uitspraken en extreme voorbeelden trekken aandacht – en aandacht levert volgers op, en volgers uiteindelijk geld. Het algoritme helpt dan vervolgens de boodschap te verspreiden. In die zin is het een samenspel tussen influencer en algoritme. Bij sommige fit- of thinfluencers is de boodschap direct gekoppeld aan producten. Dan is de motivatie al helemaal duidelijk.’
Moreel oordeel
Wat zegt de “Skinnytok”-trend eigenlijk over de huidige maatschappij? Volgens Van den Bos lijken sociale mediaplatformen – zoals TikTok en Instagram – bij te dragen aan een cultuur waarin uiterlijk steeds bepalender wordt voor succes en status. Wanneer hij naar deze trend kijkt, ziet hij een obsessie met zelfcontrole en discipline. ‘Het controleren van eten wordt gezien als teken van morele kracht en zelfbeheersing,’ zegt hij.
In de video’s zit nog een ander moreel oordeel verscholen, zegt Van den Bos: wie zichzelf niet voortdurend probeert te verbeteren, doet het niet goed. ‘Je werkt misschien aan zelfoptimalisatie vanuit persoonlijke motivatie,’ zegt Van den Bos, ‘maar sociale media promoten ook een cultuur van onderlinge concurrentie en vergelijking.’
Karatziou merkt op dat haar gedachten over diëten en lichaamsideaal niet van zichzelf zijn, maar ideeën die ze overneemt uit de foto’s en video’s. Die zijn onrealistisch en ongezond voor vrouwen, vindt ze. ‘Hoeveel calorieën we bijvoorbeeld binnen moeten krijgen, hangt af van onze cyclus. Vrouwen ervaren hormonale onevenwichtigheden gedurende de maand. Wanneer we cravings opmerken, zegt ons lichaam dat we brandstof nodig hebben. Daar moeten we naar luisteren.’
