Cursus zelfverdediging bij USC altijd volgeboekt. ‘Wilde leren hoe ik mezelf kon beschermen’
Al zes jaar is de cursus Zelfverdediging voor Vrouwen bij het Universitair Sportcentrum volgeboekt. Trainer Maarten Lok leert vrouwen hoe ze weerbaar kunnen zijn tijdens een mogelijke aanval. ‘Deelnemers voelen zich bij voorbaat zekerder als ze de technieken doorkrijgen.’
Van een man die naast je komt zitten in een lege trein tot achtervolgd worden als je ‘s avonds van de metro wegloopt. Het zijn voorbeelden van situaties waarin vrouwen zichzelf moeten kunnen verdedigen en waar zelfverdedigingsleraar Maarten Lok zijn leerlingen op voorbereid. Een deel van de studentes die zich aanmelden voor zijn cursus hebben een vervelende ervaring achter de rug.
Stipt om 20.00 uur begint de les. Zo’n tien vrouwelijke studenten van alle leeftijden druppelen de les binnen en beginnen aan de warming-up. Ze stoten met hun vuisten de lucht in, als een soort lucht-boksen. Na vijf minuten stopt Lok de dames en begint de training.
Hij roept een van de deelnemers naar voren. Terwijl hij ter voorbeeld ruw aan haar staart trekt, moet zij hem proberen in zijn kruis te raken (maar mikt op zijn benen). Lok begeleidt haar hoe ze het beste een krachtige mep kan uitdelen. ‘Maak van je handen een kommetje,’ zegt hij. Nadat hij het een paar keer heeft voorgedaan, kunnen de deelnemers in tweetallen samen oefenen.
Slimme technieken
Het CBS publiceerde in februari cijfers over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ruim 15 procent van de vrouwen maakte dit in 2024 mee. Zelf hoort Lok ook veel in zijn omgeving dat vrouwen worden lastiggevallen. Xinyi Guo (20), een beginnende deelnemer, hoopt door de lessen te volgen meer zelfvertrouwen te krijgen als ze alleen over straat loopt in het donker. ‘Ik schreef me onder andere in voor de cursus omdat ik mezelf wilde leren beschermen als ik in een gevaarlijke situatie terecht zou komen.’ Ze beseft dat ze niet sterker is dan de meeste mannen, maar gelooft dat kracht niet altijd nodig is. ‘Met slimme technieken en een zelfverzekerde lichaamshouding kun je ver komen.’
Het voornaamste wat Lok zijn leerlingen wil meegeven, is dat je als vrouw uit de meest extreme situaties kunt komen door techniek te gebruiken. ‘Zelfs als je zestig kilo weegt, betekent dat niet dat je hoeft te verliezen van een man die 110 kilo is.’ Hij hoopt dat ze kunnen ontspannen, door te weten ‘dat er altijd genoeg mogelijkheden zijn om uit een nare situatie te komen’.
Intuïtie
Toch is het, om een potentieel gevaarlijke situatie in te schatten, volgens Lok essentieel dat vrouwen hun intuïtie volgen. ‘Dat is je eerste beschermingsmiddel’, zegt hij. Intuïtie gaat volgens Lok niet over gevoel, zoals vaak wordt gedacht. ‘Voor mij is het een optelsom van informatie waarop je een beslissing baseert. Die razendsnelle computer in je hoofd zorgt ervoor dat je aanvoelt dat een situatie niet goed is. Het is belangrijk dat je meteen naar je intuïtie luistert.’
Tijdens de cursus benadrukt Lok dat vrouwen ervan uit kunnen gaan dat hun intuïtie vrijwel altijd klopt. ‘Ik heb nog nooit meegemaakt dat een vrouw dacht dat ze in een vervelende situatie terecht was gekomen en dat ze ernaast zat,’ zegt hij. ‘En stel dat je een keer een inschattingsfout maakt en iemand beledigt – al gebeurt dat eigenlijk nooit – dan bied je gewoon je excuses aan.’
‘Nee’ zeggen
Zelfverdediging begint met het stellen van grenzen. ‘Nee’ zeggen is een van de vaardigheden die Lok zijn deelnemers leert. ‘Een meisje uit de groep werd regelmatig lastiggevallen door een vreemde op straat,’ vertelt hij. In eerste instantie wist ze niet hoe ze daarmee om moest gaan. Tijdens de lessen kreeg ze het vertrouwen om hem aan te spreken en duidelijk te maken dat hij haar met rust moest laten. ‘Natuurlijk kreeg ze toen een grote mond van hem en werd er naar haar gesnauwd, maar ze voelde zich een stuk rustiger.’
Halverwege de les loopt Lok naar zijn zwarte sporttas die tegen de wand op de grond ligt. Hij haalt er een paar rubberen messen uit en deelt ze uit. Vervolgens richt hij zich opnieuw tot dezelfde deelnemer als daarnet. ‘Als iemand je aanvalt met een mes, pak je zijn polsen met beide handen stevig vast’, legt hij uit. ‘Strek je armen nu eens’, zegt hij tegen haar. ‘Zien jullie dat? Ik kan haar niet meer raken met het mes.’
Seksuele intimidatie in ‘de echte wereld’ – niet online – varieert van ongewenste seksueel getinte opmerkingen tot het ongewild getuige zijn van seksuele handelingen. Volgens het CBS gaf bijna 12 procent van de Nederlandse vrouwen van 16 jaar of ouder in 2024 aan dat zij het jaar ervoor te maken hadden gehad met seksuele intimidatie, zonder dat er fysiek contact was. Vormen zijn onder andere seksueel kwetsende opmerkingen krijgen, op een seksuele manier aangestaard worden en onder druk gezet worden om seks te hebben – zonder dat dit uiteindelijk gebeurt.
Bij fysiek seksueel geweld gaat het om alle uitingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag waarbij fysiek contact plaatsvond, uiteenlopend van ongewenste aanrakingen tot verkrachting. Volgens het CBS gaf ruim 5 procent van de Nederlandse vrouwen van 16 jaar of ouder in 2024 aan dat zij het jaar ervoor te maken hadden gehad met fysiek seksueel geweld. Vormen zijn onder andere ongewenst aangeraakt worden op een seksuele manier en ongewenst gezoend worden, en seks hebben tegen de wil in.
Lok weet dat het gelukkig zelden voorkomt dat zijn leerlingen de zelfverdedigingstechnieken daadwerkelijk hoeven toe te passen. Toch is het belangrijk dat ze voorbereid zijn op het moment dat het wél nodig is. Zo belandde een van de deelnemers na de les in een ongemakkelijke situatie met een Uber taxi, waarin de chauffeur zich vreemd en agressief begon te gedragen. Ze dacht meteen: misschien moet ik vechten. Het liep goed af, maar dat ze wist wat ze kon doen, vindt Lok het belangrijkst. ‘Deelnemers voelen zich bij voorbaat zekerder als ze de technieken doorkrijgen.’
Worst case scenario
Als woorden niets meer uithalen en afstand houden niet lukt, blijft er volgens Lok maar één optie over: vechten. In situaties waarin je geen kant op kunt — zoals in een lift of achterin een auto — is fysiek contact onvermijdelijk. ‘Je kunt niet winnen van iemand die sterker is, agressiever is, onder invloed is of volledig door het lint gaat, tenzij je hem enorm veel pijn doet’, zegt hij. Dat betekent: schoppen in het kruis, stompen in het gezicht of met je vingers in de ogen prikken.
In Loks les wordt uitgegaan van een ‘worst case scenario’. Bijna alle vrouwen die iets naars hadden meegemaakt, vertelden Lok dat ze zich niet voor konden stellen dat iemand hen echt iets zou aandoen. ‘Het is niet erg als je iemand pijn doet — die pijn gaat over. Maar als je niets doet, loop jij misschien een trauma op dat nooit meer verdwijnt.’
Voorbereid zijn
Om uit te leggen waarom goed voorbereid zijn zo belangrijk is, gebruikt Lok een metafoor. ‘Iedereen met een rijbewijs weet hoe je moet autorijden, maar als je gaat slippen op een ijzige weg weet bijna niemand wat te doen. In een korte cursus leer je dat je niet op de rem moet trappen, maar moet blijven sturen. Dat geldt ook voor zelfverdediging. Zo hoef je niet gestrest bezig te zijn met de mogelijkheid dat er iets gebeurt — je weet gewoon wat je moet doen als het zover komt.’
