Moeten we ons preppen voor een ramp? ‘De spanningen lopen op’
Nederland moet zich voorbereiden op lastigere tijden, zeiden NAVO-baas Mark Rutte, koning Willem-Alexander en de Nederlandse banken in december. Hoe reëel is dit gevaar? Floribert Baudet, bijzonder hoogleraar Militaire geschiedenis, geeft uitleg.
Drie liter water per dag, lang houdbaar eten, een opwindradio, zaklamp, kaarsen, dekens en een noodfluit: dat is wat Nederlanders in huis moeten hebben voor het geval er een ramp uitbreekt, volgens de nationaal coördinator terrorismebestrijding NCTV.
Hoe erg staan we ervoor? Is de dreiging echt zo erg? En waar komt het gevaar precies vandaan? Folia vroeg het Floribert Baudet, bijzonder hoogleraar Militaire geschiedenis aan de UvA.
Het jaar eindigde met flink wat waarschuwingen. Hoe reëel is het dat we ons geestelijk moeten voorbereiden op een oorlog?
‘Dat is een lastige vraag. We hebben natuurlijk geen idee hoe het er écht voor staat, maar er zijn momenteel wel zorgwekkende signalen in de wereld. Niet alleen vanuit Rusland, denk ook aan president Trump, die Groenland wil annexeren. De spanningen lopen op. Er kan wel degelijk iets gebeuren. Door oorlog of natuurrampen kunnen we in een situatie terechtkomen dat de overheid je niet kan helpen en je er even alleen voor staat. Denk aan een grote storm en een Maaslandkering die niet werkt: dan loopt het hele westen van Nederland onder water. Of een gewapend conflict, of een aanval op onze digitale systemen: het is niet ondenkbaar. Daarom is het niet idioot om je wat beter voor te bereiden dan voorheen.’
Er werd ook kritisch gereageerd op de oproep van Rutte om ons mentaal voor te bereiden op een ramp. Was zijn statement geen bangmakerij om meer geld voor defensie los te peuteren?
‘Ook hier is een eenduidig antwoord lastig. Er zijn nogal wat uitdagingen te overwinnen. Er is wel geld, bijvoorbeeld bij de pensioenfondsen, maar die mogen geen geld in defensie steken. De industrie wil wel produceren voor defensie, maar wil ook de zekerheid hebben dat er wordt betaald. Daar ligt een optie, maar er is weinig draagvlak voor momenteel.’
‘Bovendien is het denkbaar dat een waarschuwing als deze ook een andere doelstelling heeft, die we ook in de Koude Oorlog terugzagen. Destijds werd door de Nederlandse overheid de organisatie Bescherming Bevolking (BB) opgericht, een vrijwillige reddingdienst. Deze organisatie had ook een strategische functie. De Nederlandse overheid gaf hiermee een signaal af aan de tegenstander dat het land bereid is om het risico op destijds de kernbom te nemen. Het is een onderdeel van de afschrikking: wij Nederlanders staan schouder aan schouder, ook met onze bondgenoten, buigen niet voor dreiging en bereiden ons voor op wat er komen gaat.’
In december kwamen ook de Nederlandse banken met de waarschuwing om contant geld in huis te hebben. Nooit eerder kwamen de banken met zo’n advies.
‘Een verstandig advies, ook al is het voor dieven ongetwijfeld ook aantrekkelijk. Onze economie is dermate gedigitaliseerd dat weinig mensen nog contant geld op zak hebben. Munt- en papiergeld zijn eigenlijk uitgebannen. Op zich werkt zo’n digitaal betalingssysteem goed, maar als er door allerlei omstandigheden een grote stroomstoring komt, dan is het helemaal geen gek idee om contant geld in huis te hebben. Een houding van let’s party like it’s 1999 is in elk geval niet langer houdbaar.’
Waar komt de dreiging precies vandaan?
‘Het is wel niet mijn helemaal vakgebied, maar ik zie in het verleden wel parallellen. Er zijn de afgelopen tijd incidenten geweest die doen vermoeden dat iets niet een gewone storing is maar een cyberaanval. Mark Rutte is dertien jaar premier van Nederland geweest en had dagelijks briefings met de inlichtingendiensten. Ik denk dat hij beter zicht heeft op wat de Russen uitspoken dan de gemiddelde student. Je zou kunnen zeggen, het zal zo’n vaart niet lopen, maar deze waarschuwing wordt niet zomaar gedaan. Ook omdat er altijd een risico inzit dat er paniek in de samenleving ontstaat.’
Studenten lijken er nog niet zo mee bezig. Is deze lichtzinnige houding juist goed of een vorm van naïviteit?
‘Dat is toch wel naïef. Landen die dichterbij Rusland zijn gesitueerd, staan er ook anders in. Voor ons Nederlanders is het beeld van oorlog toch nog die van de Tweede Wereldoorlog: een boos buurland valt ons binnen, we werden verslagen en konden er vrij weinig aan doen. Het idee dat een oorlog op deze manier uitbreekt, zit diep ingesleten. Maar het is goed mogelijk dat de oorlog al bezig is, met het ontregelen en saboteren van systemen, het betalen van politieke partijen en het doorsnijden van internetkabels. Over dat laatste doen we een beetje lacherig, maar als de datakabels in de Noordzee die ons verbinden met de Verenigde Staten en Groot-Brittannië worden doorgesneden, is dat best een probleem.’
Heeft u zelf een radio, dekens en een noodfluit in huis?
‘De meeste spullen wel, de noodfluit niet. Het is ook mij langzaam gaan dagen dat we de verkeerde kant op gaan met z’n allen. Iemand zei tegen me dat je dit als een verzekering moet zien: zolang je betaalt en je hebt geen schade, is zo’n verzekering niet nodig. Maar op het moment dat je wél iets hebt en je bent niet verzekerd, ben je ongelooflijk de klos.’
