Hoe hebben studentenverenigingen hun ontgroening aangepast?
Na verscheidene seksisme- en geweldsincidenten bij disputen, subonderdelen van een studentenvereniging, verloren het ASC in 2021 en L.A.N.X. en SSRA in 2023 hun jaarlijkse beurs van de UvA, VU en HvA. Sindsdien hebben zij hun ontgroeningen sterk aangepast. ‘Het taboe over bepaalde onderwerpen is echt doorbroken.’
Afgelopen week doken ze weer op: hordes fietsende aspirant-leden in zwarte t-shirtjes en stevige schoenen. De ontgroeningen, of kennismakingstijd zoals de verenigingen de periode zelf noemen, zijn weer begonnen.
Afgelopen weken vond bij zowel het Amsterdamse Studentencorps (ASC) als tweede grootste studentenvereniging L.A.N.X. de verenigingsbrede kennismakingstijd plaats. Aanstaande woensdag beginnen de dispuutsontgroeningen van het ASC. In de weekenden van september en oktober vindt de groentijd van L.A.N.X.-disputen plaats. Bij SSRA vindt de verenigingsbrede ontgroening in oktober plaats, en verschillende dispuutsgroentijden in de weken erop. ‘Het klimaat daarbij is echt aan het veranderen,’ merkt SSRA-voorzitter Jonathan Henry daarbij op.
Henry kreeg in 2023 melding van een incident bij een dispuutsontgroening met een ‘bedreigende en intimiderende sfeer’. Een dag later liet het SSRA-bestuur dit, zoals verplicht volgens de code die verenigingen met onderwijsinstellingen afspraken, aan de Amsterdamse onderwijsinstellingen weten. Naar aanleiding van het incident hieven de onderwijsinstellingen (UvA, VU en HvA) een jaar lang de banden met de studentenvereniging op.
Extra controles
Afgelopen jaar werd het SSRA-dispuut waar een melding van werd gemaakt opgeheven na vrijwel unaniem besluit van de andere SSRA-leden. Daarnaast werd de SSRA-groentijd na een extern onderzoek aangepast. ‘We vulden verscheidene gaten op in onze groentijdrichtlijnen, wat we eigenlijk al eerder hadden moeten doen,’ beaamt Henry. ‘Maar als je nooit je hoofd stoot, hoef je niet te bukken.’
Vanaf dit jaar vinden daarom vaste, individuele evaluatiegesprekken tussen het SSRA-bestuur en de circa honderd eerstejaars plaats om eerder op de hoogte te raken van incidenten. De vereniging heeft tot haar blijdschap dit jaar wel weer officiële banden met de onderwijsinstellingen. ‘Wij zijn een kleine vereniging die voor nieuwe leden afhankelijk zijn van promotie op universiteitsgelegenheden.’
Vorig jaar kwam ook L.A.N.X.-dispuut Ares in opspraak omdat aspirant-leden in 2022 tijdens een ontgroening in het buitenland opdrachten hadden gekregen als ‘naai een emmer (vrouw, red.) in een steeg’ en ‘regel een vluchteling’. Sindsdien is de vereniging aan de slag gegaan met een fikse cultuurverandering, laat L.A.N.X.-praeses Luc Koerts weten.
In de dispuutsgroentijd zelf wordt er strenger gecontroleerd op handhaving van de regels door het bestuur, de senaat. Ook moeten disputen de opdrachten in hun ontgroeningen laten goedkeuren door de L.A.N.X.-senaat en zijn periodes in het buitenland verboden. ‘De disputen zijn enorm het vertrouwen bij ons aan het terugwinnen. Zo zien we dat er continu gepraat wordt over bijvoorbeeld vrouwonvriendelijkheid. Het taboe op zulke onderwerpen is echt grotendeels doorbroken,’ verklaart Koerts.
Amsterdamsch Studentencorps
Ook bij het ASC zijn strenge controles op handhaving aan bestaande regels, zoals geen fysiek geweld en voldoende slaap en eten, ingevoerd en dienen disputen hun opdrachten altijd eerst te overleggen met het corpsbestuur. ‘De aanpassingen zijn gedaan op advies van advocatenbureau De Roos & Pen, dat een extern onderzoek gedaan heeft naar onze ontgroeningen,’ legt ASC-senator Nina Liesker uit. De onderzoekers concludeerden dat mannelijke aspirant-leden bij dispuutsontgroeningen structureel onderworpen werden aan fysiek geweld.
Sinds de zomer van 2022 betekent dat ook dat nieuwkomers, zogenoemde ‘novieten’, van het corps niet meer op dispuutshuizen slapen. Vanaf een uurtje of 21.00 uur keren de ontgroenden terug naar een afgehuurde gymzaal waar ze samen slapen, bijtanken en rustig kunnen reflecteren. Daarnaast mogen de nieuwe leden alleen door de senaat goedgekeurde personen, in plaats van het gehele dispuut, worden ontgroend. Ook mogen ze niet apart van hun jaargenoten in het dispuut worden genomen door de goedgekeurde ontgroeners. Bovendien zijn op alle dispuutshuizen continu een controleur uit het bestuur van een ander dispuut én van het verenigingsbestuur aanwezig.
Bij incidenten of het verzwijgen van mogelijke incidenten kan voor alle betrokkenen een zware consequentie, reikend tot royement, volgen. In 2024 zullen die regels niet anders zijn. ‘En dat bevalt goed,’ stelt ASC-bestuurder Liesker. ‘De verenigingsbrede ontgroening verliep in ieder geval al wederom vlekkeloos.’
Nieuwe cultuur
De aanpassingen van de ASC-groentijd volgden op de bekendmaking in 2021 dat jarenlang bij vrijwel alle mannendisputen van het corps ernstige geweldsincidenten plaatsvonden. In 2021 werden de dispuutsontgroeningen zelfs voortijdig stopgezet. ‘De mishandeling stond bij wijze van spreken op de kalender,’ stelde toenmalig ASC-rector Sebastiaan Klaver vorig jaar in Trouw.
Het ASC verloor zijn beurs en banden met academische instellingen (en kreeg deze net als L.A.N.X. nog niet terug) en bood grootschalige excuses aan alle mishandelde aspirant-leden aan. Er volgden voor disputen flinken schorsingen en voor sommige leden zelfs een royement. Het nieuwe bestuur van de vereniging zette in het geheel in op een omvangrijke cultuurverandering. ‘Langzaamaan zien we dat vrijwel alle nieuwe leden anders denken over wat een kennismakingstijd moet inhouden. Dat horen we bijvoorbeeld terug op de ALV en bij de dialoogsessies, kleinschaligere gesprekken met leden van verschillende disputen,’ aldus een optimistische Liesker. ‘Vanaf 2022 zijn er überhaupt geen studenten meer binnengekomen die de oude kennismakingstijden hebben meegemaakt.’
Maar zo’n cultuurverandering kost tijd, benadrukt ook haar L.A.N.X.-collega Koerts. ‘Al hebben we binnen een jaar al een flink effect gezien. Leden durven elkaar veel meer aan te spreken op gedrag, ook binnen de focusgroepen die we voor de cultuurverandering hebben opgezet.’
SSRA-voorzitter Henry merkt dat dit nieuw is voor zijn vereniging. ‘Het zou me niets verbazen als de groentijd in de toekomst nog een beetje moet worden bijgevijld.’ Henry verwacht dat genoeg eerstejaars en huidige leden, net als de buitenwereld, naar aanleiding van afgelopen jaar kritisch zullen zijn op de vereniging. Het leidt volgens de SSRA-bestuurder tot de benodigde reflectie. ASC-senator Liesker merkt ook dat zulke gesprekken met leden hun vruchten beginnen af te werpen. ‘Er zijn nu gelukkig drie jaar al geheel geen incidenten in de groentijd meer geweest.’
De toekomst
De drie verenigingen willen de aanpassingen in ieder geval voor een poos nog behouden. ‘Pas als er genoeg sociale controle is, kunnen we bijvoorbeeld controleurs gaan verminderen,’ denkt Liesker. Volgens haar moet dan op z’n minst ieder actief lid (eerste- tot vijfdejaars) ontgroend zijn binnen de nieuwe stijl kennismakingstijd, waardoor de exact zelfde regels in ieder geval tot in 2026 van kracht zouden blijven.
De verenigingen komen daarnaast samen in zelf georganiseerde evenementen bij de Amsterdamse Kamer van Verenigingen (AKvV), waar ze verbeteringen bespreken. Zo stelde L.A.N.X., in navolging van het ASC, bij alle disputen verplichte, interne vertrouwenspersonen in. Ook het SSRA leert veel van de ervaringen, zoals met de media, van de grotere verenigingen. Praeses Henry ziet graag dat net als bij ASC en L.A.N.X. de doorgevoerde maatregelen nog jaren bestaan, en het gesprek open blijft. ‘We willen met de tijd meegaan.’
Afgelopen tijd liepen de novieten van het ASC, onder wie prinses Amalia, fleurtijd, waarin ze op zoek gingen naar een dispuut dat bij hen past. Dezer dagen zullen de nieuwkomers van L.A.N.X. eenzelfde periode ingaan. SSRA hoopt in de eerste weken van het collegejaar nog nieuwe leden te werven. Daaropvolgend zullen zij ontgroend worden in de nieuwe stijl: hun zwarte t-shirtjes mogen niet vies worden, hun stevige schoenen zullen de groentijd ditmaal waarschijnlijk overleven. ‘De essentie van de kennismakingstijd is simpelweg alle historiën, tradities, gewoontes van de disputen leren kennen,’ aldus L.A.N.X.-praeses Koers. ASC-bestuurder Liesker vult aan: ‘We kunnen voor hen nu een veilige en leerzame kennismakingstijd faciliteren. Kennismaken met de disputen, met elkaar en eigenlijk ook met jezelf.’
