Waarom is Joost Klein zo populair?
Donderdag 9 mei vertegenwoordigt zanger Joost Klein Nederland tijdens de halve finale van het Songfestival. Hoe is zijn succes en populariteit te verklaren? ‘Kleins muziek is veel Europeser dan we denken.’
Op de eerste dag dat Joost Klein het Songfestival-nummer Europapa uitbracht, wist hij in een mum van tijd de 2 miljoen views te halen. Het maakte hem het op-een-na best bekeken uitzending op het officiële YouTube kanaal van het Songfestival.
Historicus Jouke Turpijn doet onderzoek naar jongerencultuur en volgt Joost Klein al langer. ‘Na dat legendarische optreden op Pinkpop werd me verteld Klein in de gaten te houden.’ Wat maakt Joost Klein nu zo geliefd?
‘Een groot deel van het succes van Klein is dat hij verwijst naar eerdere tijden’, aldus Turpijn. ‘Het grappige is dat dat voor Friesenjung, een van Kleins grootste hits, een best burgerlijk nummer is, namelijk Englishman in New York van Sting. Maar het is de herkenbaarheid die werkt, in een nieuw raar jasje waar dingen enorm worden uitvergroot.’
Zo draagt Joost Klein in de clip van Europapa als outfit een blauw pak met enorme schoudervullingen en heeft hij als kapsel een matje. Turpijn: ‘Die schoudervullingen komen uit de jaren tachtig en werden gedragen om breder en groter te lijken, door bijvoorbeeld vrouwen in een bepaalde bedrijfscultuur. Zo maakt Klein zich ook groter.’
En dat is precies wat aanspreekt, volgens Turpijn. ‘Veel mensen die opgroeiden in de jaren ’90 hebben nu een vaste baan en de daarbij behorende zekerheid. Zij hebben geld en kijken met een nostalgische blik terug naar hun jeugd, de jaren ’90. De late dertigers en vroege veertigers zijn enorme afnemers van dit soort producten, los van de jongeren van nu. Die maken hun eigen variaties op het nostalgische verlangen van hun ouders, bij wie ze de lichtjes bij wijze van spreken in hun ogen zien aangaan als ze housemuziek horen en maken daar hun eigen versies van.’
Dat is precies wat jongerenculturen in de bredere zin van het woord doen, zegt Turpijn. ‘De grap is juist dat er steeds naar elkaar en andere tijden wordt verwezen. Joost Klein doet dat met de jaren negentig, maar zonder hem was dat ook al in gang gezet.’
Het vaatje waaruit Klein tapt is die van de eurotrash en europop, zegt Turpijn. ‘Denk aan 2Unlimited, 2 Brothers on the 4th Floor, maar ook de Oost-Europese songfestivalinzendingen die in de jaren ’90 heel populair waren. Door de integratie van al deze verschillende lagen zou Klein alleen al moeten kunnen winnen. Het nummer Friesenjung is een verwijzing naar Englishman in New York: een Europeaan in Amerika. Kijk je nog verder dan gaat Friesenjung ook over een Fries in Duitsland. In de tekst worden veel plaatsnamen genoemd en gaat het over reizen. Kortom, Kleins muziek is veel Europeser dan we denken.’
Wat vindt Turpijn van de symbolen en beeldspraak die Klein gebruikt in zijn muziek? ‘De stereotyperingen liggen er zo dik bovenop. Denk aan de lokale Friese identiteit, maar ook de nationale identiteit met de molens, en dan zit daar bovenop nog een Europese laag. Dat allemaal maakt dat het ironisch wordt. Klein is niet zelf de nationalist, maar hij speelt ermee. En dat maakt het grappig.’
Gaat Klein winnen? De bookies voorspelden eerst in elk geval plek drie, maar zijn na de eerste beelden van repetities plots niet meer zo zeker. Turpijn: ‘Je kunt er geen zinnig woord over zeggen. Maar we zullen Joost Klein hoe dan ook blijven zien. Zijn manier is nieuw en fris, net als de Jeugd van Tegenwoordig destijds, die plots ook een nieuwe taal spraken. Klein brengt een nieuw geluid, dat vrij eenvoudig is. Maar soms is eenvoudig goed genoeg, zoals we nu zien.’
De foto is afkomstig van Wikimedia Commons, zie hier de link voor de licensievoorwaarden.
