Jort Kelder: ‘Iedereen in Hilversum roept voor zijn eigen bubbel’
Elke zaterdagmiddag presenteert Jort Kelder vanuit het Allard Pierson het radioprogramma Dr Kelder en Co. Afgelopen week sprak hij na afloop met Folia. ‘Ik wilde de wetenschap eens ruim baan geven.’
In de statige zaal van het UvA-museum Allard Pierson hangt een ontspannen sfeer. De tafelgasten nippen voorzichtig aan hun glas rood - een typische ‘omroepwijn’ beschrijft Jort Kelder de prijsklasse- en de luisterende studenten eten luxe sandwiches van het museumcafé. Presentator Kelder stelt tegelijkertijd op zijn ‘plagende’ toontje wat ‘tegendraadse’ vragen aan de professoren en studenten. ‘Ik verzet me in dit programma tegen de eenvormigheid in de mediacultuur’, legt hij na afloop uit. ‘Iedereen in Hilversum zit vaak maar voor zijn eigen bubbel te roepen’.
Thierry Baudet
In het radioprogramma Dr Kelder en Co, elke zaterdagmiddag om 13.00 uur vanuit het Allard Pierson uitgezonden op Radio 1, zijn de gasten volgens de presentator ook ‘voornamelijk links.’ Maar Kelder pleit ervoor ook stemmen te laten praten die minder gehoord worden binnen media en universiteit. Zo zat recent de ‘reactionaire’ hoogleraar Andreas Kinneging, onlangs in opspraak geraakt wegens intimiderend gedrag in colleges, aan tafel. De Leidse professor betoogde in Kelders programma dat ‘een burgeroorlog’, voortvloeiend uit polarisatie, mogelijk op handen is. ‘Andere media zeggen dan: “Kinneging heeft het telefoonnummer van Thierry Baudet, dus die nodigen we niet uit.’’ In die opvatting ga ik niet mee’, stelt Kelder.
Kelders verscheidenheid aan wetenschappers valt binnen de doelstelling van het radioprogramma. ‘Ergens in 2016 - ik zat in mijn huisje in de duinen met radiochef Jan Mom van AVROTROS- bedachten we een programma waarin we wetenschappers vragen hoe dingen écht zitten.’ Met het radioprogramma wilde Kelder een tegenwicht bieden aan zowel fake news als ‘al die meninkjes’ zoals hij die op tv onder anderen bij De Wereld Draait Door ervoer. ‘Ik wilde de wetenschap eens ruim baan geven.’
Taylor Swift
Dus zit Kelder al zes jaar, en sinds dit jaar in het Allard Piersonmuseum van de UvA, elke zaterdag met twee hoogleraren en een jonge doctor aan tafel. Ze bespreken onderwerpen van oorlogsrecht in Gaza (met UvA-hoogleraar Marten Zwanenburg) tot de gevaren van garnalenvissers, van zwarte gaten tot glazen plafonds.
De onderonsjes tussen de twee professoren leiden volgens Kelder juist tot de leukste gesprekken. ‘Laatst hadden we ineens een grappige discussie tussen musicologiehoogleraar Tom ter Bogt en staatsrechtgeleerde Wim Voermans over de rol van muziek in verkiezingen.’ Het leidde plots tot een gesprek over de politieke kracht van Taylor Swifts ‘Shake it Off’ en Bruce Springsteens ‘Born in the USA’. ‘Maar ik maak ook graag historische afleveringen, bijvoorbeeld in de toekomst een special over filosoof Spinoza.’
Onbetamelijk
De presentator zelf heeft als leek een vrije rol. ‘Ik mag onbetamelijke dingen doen. Ik mag uit de slof schieten. Maar de wetenschappers moeten bij de feiten blijven.’ Bij die opzet haalde Kelder inspiratie uit zijn eigen studententijd. ‘Ik ging als rechtenstudent vaak naar het programma Welingelichte Kringen in de sociëteit Arti et Amicitiae, ook aan het Rokin’. Onder anderen bekende journalisten als Joop van Tijn en Hugo Brandt Corstius hadden daar gesprekken met deskundigen over actuele onderwerpen. ‘Ik mocht als JOVD-bestuurslid weleens aanschuiven’, herinnert Kelder zich, ‘maar ik was als jong sprekertje zeer geïntimideerd.’ Echter, dacht Kelder later, ‘ik wil die vrije sfeer met wetenschappers, politici en studenten weer op de universiteit creëren.’
Kelders redactie raakt binnen die vrije sfeer geïnspireerd door ‘de vrolijkheid’ die op de UvA heerst. ‘Een substantieel deel van onze genodigden geeft aan de UvA les, en we zijn dol op ze. Ze worden regelmatig zelfs vaste gast. Ik denk dat die populariteit echt komt doordat wetenschappers hier open kunnen praten.’
‘Cancelcultuur’
Soms vreest de ervaren programma wel dat de vrijheid op de universiteit krimpt. ‘Durft hier iemand met een Israël vlag te staan of met een Davidsterretje op te lopen? Terwijl ik tegelijkertijd ook vind dat je mag zeggen: ‘dat beleid van Netanyahu deugt niet.’ Kijk, van mij mag iedereen overal voor demonstreren, maar iemand anders mag ook iets anders vinden.’ Kelder voelt dat die tolerantie op de universiteit minder aan het worden is. ‘Ik vind dat de wetenschap alles moet kunnen aankaarten. Laat die twintigers op de universiteit eerst kennis opzuigen voordat ze de vlaggen uit de kast halen om anderen de mond te snoeren. Dat sloopt het vrije onderzoek en de vrije meningsvorming Want er is nu helaas een methode om tegengeluid te stremmen: het cancelen van een persoon in het debat.’
De radiomaker had zelf ook last van die cancelcultuur. Binnen de UvA-gemeenschap waren volgens Kelder stemmen tegen zijn aanwezigheid in het Allard Pierson, aangezien hij in de allereerste radio-aflevering in 2018 een controversiële opmerking over ‘verkrachting’ en de ‘seksuele agressie van vrouwen’ had gemaakt. ‘Alsof mannen nooit slachtoffer kunnen zijn, wat een onzin. Tuurlijk, er is een verschil qua machtsverhouding, maar het was alleen maar een poging tot perspectief in de discussie.’
Geen sterrendom
Het programma wordt dan ook zo min mogelijk gepolitiseerd. ‘Laatst werd er in mijn oor gefluisterd “deze gast heeft op dit en dit gestemd”, maar ik vraag een wetenschapper over wat hij in zijn onderzoek, niet in het stemhokje, doet. Soms is het alleen maar ingewikkeld hoezeer wetenschappers op hun woorden letten.’ Kelder gaat daarom maar deels in op de actualiteit en vooral op wetenschappelijke ontwikkelingen. ‘We hebben bijvoorbeeld altijd een jonge doctor die zijn onderzoek kan toelichten. We gaan dus lang niet altijd in op wereldnieuws, wat door de omroep misschien wel meer verwacht wordt.’
De wetenschappelijke gesprekken zijn juist verslavend, beargumenteert Kelder. ‘Ik vond dit programma eerst heel spannend. Ik begon echt met overslaande stem. Maar nu is Kelder en Co het moeilijkste van al mijn programma’s ooit om los te laten.’ Hij zegt het volgens hem al ‘elitaire’ programma nog dieper, nog intellectueler maken. Zo praat Kelder in zijn podcast ‘de Jortcast’, die hij opneemt na de radioshow, door met de aanwezige professoren over één onderwerp. Daarbij kunnen aanwezige studenten ook vragen stellen. ‘Zonder al dat sterrendom en geklap van College Tour.’
Vrijheid
In de toekomst hoopt Kelder ‘publieks-happenings te kunnen organiseren’, waarbij studenten vragen kunnen stellen aan experts. ‘Bijvoorbeeld zo’n discussie als je op Oxford hebt gehad, waarin twee Napoleon-biografen met een tegengestelde mening debatteren over de moraliteit van zijn daden.’ Hij hoopt dat in een digitaal format te kunnen gieten, waarin de presentator geen journalistieke relletjes, maar diepte-analyses wil creëren. ‘Waarbij we bijvoorbeeld de beslissingen van oude premiers als Gerbrandy en De Jong gaan wegen.’
Kelder doet een oproep aan studenten om hem daarbij te helpen. ‘Kom hierheen om te discussiëren! Het is niet alsof hier een waanzinnige auto met een enorme redactie komt voorrijden; wij doen dit ook maar met anderhalve man en een paardenkop.’ Er is dan voor iedereen een ‘omroepwijn’ en een ongebonden debat. ‘Zeker in de omgeving van de UvA, waarin het wokisme soms de overhand begint te krijgen, is de vrijheid in deze gesprekken belangrijk. Wij blijven een podium waar wetenschappers vrij hun gedachten kunnen verwoorden.’
Dr Kelder en Co wordt elke zaterdag van 13.00 -14.00 uitgezonden op Radio 1. De liveopnamen van het radioprogramma zijn zaterdags vanaf 12.45 gratis bij te wonen in het café van het Allard Pierson. De redactie staat ook open voor wetenschappelijke en universitaire tips op dr.kelder@avrotros.nl.
