Valentijnsdag: Verliefdheid haal je niet uit een potje of injectienaald

Jan Hindrik Ravesloot

Brand los. Wat gebeurt er allemaal in je lijf als je verliefd bent?
‘Heel veel. De mens bestaat uit emoties, cognities en gedrag. We zijn eigenlijk een verzameling moleculen die we lenen van de natuur, waar we in rondwandelen en die we uiteindelijk weer moeten teruggeven.’
 
‘Dat is al bijzonder genoeg, maar bij verliefdheid verandert dat hele wezen ook nog eens compleet. De basale blijheid wordt hoger en er kan alleen nog aan de ander gedacht worden. Je cognities vertroebelen, de zogeheten ‘roze bril’ gaat op. Je bent steeds bezig om erachter te komen hoe het voorwerp van je verliefdheid over jou denkt.’
 
‘En die hele verandering heeft maar één doel: nakomelingen verwekken. Chinezen hebben een spreekwoord, die zegt zoiets als: als je een rijstkorreltje in een mandje legt voor elke keer dat je met elkaar het bed induikt in de verliefdheidsfase, en je haalt er elke dag eentje uit in de dagen na die fase, dan heb je alsnog ruimschoots genoeg rijstkorreltjes tot het einde van je leven. Zo belangrijk is de verliefdheidsfase voor de voortplantingsdrift. Dat verliefdheidssysteem is oeroud en zie je trouwens ook bij dieren terug.’

O ja? Verliefdheid is dus niet iets typisch menselijks?
‘Zeker niet. Denk aan de pauw en zijn grote verenstaart, waar de vrouwtjespauw flink van ontvlamt. Het verschil is dat de meeste dieren alleen paren in de lente. Denk aan de eenden, die normaliter schuw in het water zitten, maar in de lente plots achter zo’n vrouwtjeseend de woonwijken inlopen. Die mannetjeseenden verliezen alles om zich heen. En dat is wel universeel tussen mensen en dieren: jezelf volledig verliezen in de ander is in essentie waar verliefdheid over gaat.’

Hoe noodzakelijk is verliefdheid?
‘Verliefdheid is geen voorwaarde voor een goed romantisch huwelijk. De verliefdheid gaat immers altijd over. Mijn dochter zei ooit tegen me dat ze haar soulmate had gevonden. Ik denk dan gelijk: eens kijken of ze dit volgend jaar ook nog zegt. Irritatie en ergernissen zijn geen zelfstandige naamwoorden die voorkomen in de verliefdheidsfase. Die komen erna. Als die irritaties in spanningen veranderen, is dat een slechte prognose. Mijn vrouw kan smaakvol vertellen over de serie Married at first sight, een serie waarin twee wildvreemden elkaar het ja-woord geven, daar zie je dat de irritatie al tijdens de huwelijksnacht toeslaat. Dat is een veeg teken.’
 
‘Verliefdheid prikkelt het beloningssysteem, er komen allerlei leuke stofjes vrij. En dat stopt op een gegeven moment, als de roze bril afgaat. Dan komt er een ander stofje voor in de plaats met een veel minder sterke genotsprikkel: het knuffelhormoon oxytocine, dat niet meer het gevoel van puur genot geeft maar gevoelens van geborgenheid, tevredenheid en ontspanning. Ook noodzakelijk. Moeder Natuur heeft dit zo bedacht zodat ouders niet na de verliefdheidsfase uit elkaar gaan, maar bij elkaar blijven om hun ouderlijke taken uit te voeren.’

U zei in een eerder interview dat de kenmerken die voor opwinding zorgen cultureel bepaald zijn.
‘O ja, zeker. Vroeger waren dikke vrouwen zeer gewild, in de tijd van de schilder Peter Paul Rubens. Nu zijn het juist hele dunne vrouwen die de aandacht trekken. TikTok staat vol met beelden die interesse en seksuele opwinding opwekken en wat aantrekkelijk wordt gevonden. Sommige mensen legen een groene spuitbus in hun haar, ik zie volgekliederde stukken huid waar andere mensen heel blij van worden en metaal op plekken waar de lieve Heer ze niet had bedacht. Cultuur en omgeving zijn enorm belangrijk en bepalen wat aantrekkelijk wordt gevonden.’
 
Dichter Ingmar Heytze omschreef verliefdheid als ‘een hoop gedoe, slecht voor je rug’. Je wordt er niet bepaald beter van, schreef hij (zie kader). Bent u het met hem eens?
‘O nee, zeker niet. Ik zou juist tegen iedereen willen zeggen: geniet ervan want het is eindig. It is better to have loved and lost, than never to have loved at all. Ik ben nu gehuwd maar eerder gescheiden, en het is een ontnuchterende vaststelling dat de mensen die je eerst het allerbeste gunnen, je soms daarna het allerslechtste gunnen, als je pech hebt.’
 
‘Dus natuurlijk zitten er negatieve kanten aan verliefdheid. Je begint je taken te verwaarlozen. Iedereen heeft wel eens een vriend of vriend gehad die verliefd is: nou, die zie je nooit weer. Ik kreeg ooit een briefje van een student dat hij niet had kunnen leren voor een toets omdat hij zo vreselijk verliefd was: of het tentamen misschien op een ander moment gegeven kon worden. Écht gebeurd.’
 
‘Verliefde mensen vinden het hartstikke prettig om zich zo te voelen. Er zijn bij die het zo fijn vinden dat ze er altijd naar op zoek gaan, de zogenoemde love junkies. Het is een van de fijnste toestanden die je als mens kunt hebben die niet uit een potje of een injectienaald komt.’
 
Slechts een op de twintig mensen kunnen verliefdheid vasthouden. Hoe lukt hen dat?
 ‘Dat weten we niet. De meeste mensen die in een lange relatie zitten, herkennen dat na twintig jaar het allemaal toch sleets en voorspelbaar is geworden. Dat betekent niet dat het noodzakelijk slecht is dat elke woensdag er bij wijze van spreken hetzelfde eruitziet.’
 
‘Veel mensen zeggen dat wanneer hun partner zich mooi aankleedt of opmaakt, hetzelfde oude gevoel van vroeger terugkomt bij zijn of haar aanblik. Iets van die opwinding, van: wow, dat is de man of vrouw op wie ik verliefd werd. Dat is een universele waarneming. Er zijn dus ook mensen die dat kunnen vasthouden. Bij hen lichten dezelfde gebieden op de MRI-scanner op als in een acute verliefdheid. De rest van de mensheid moet daar – helaas - wat meer moeite voor doen.’