Als je land in brand staat en je bent er niet
Stel je voor: in je dorp of stad gebeurt iets vreselijks. Maar je bent er niet: je studeert duizenden kilometers verderop in Amsterdam. Voor veel internationale UvA-studenten is dit een realiteit die vaak over het hoofd wordt gezien. Hoe gaan zij hiermee om?
De Oekraïense Sofiia Bezuhla kent geen heimwee. Er is namelijk geen thuis meer dat ze kan missen. ‘Mijn stad is gebombardeerd, alles is verwoest en iedereen is vertrokken.’ Sinds Rusland Oekraïne binnenviel, is de 21-jarige student economie amper veertig minuten naar haar thuisstad Kharkiv teruggeweest voor humanitaire hulp. ‘Nu is Amsterdam mijn home away from home.’
Sofiya Tryzub-Cook komt eveneens uit Oekraïne: zij zat in haar tweede jaar van Politics, Psychology, Law & Economics (PPLE) tijdens de invasie. Tot die tijd was dat het enige thuis waar ze naar terug kon keren. ‘China is waar mijn ouders wonen en aangezien China tijdens corona volledig afgesloten was, waren mijn Oekraïense familieleden het enige deel van mijn familie dat ik kon bezoeken. Het voelde alsof ik nergens bijhoorde. Maar gelukkig had ik goede vrienden om me heen die me steunden.’
Voor Nederlandse UvA-studenten is het soms moeilijk voor te stellen hoe het is om in Amsterdam te studeren als je uit een ander land komt. Vooral als dat land te maken krijgt met grote problemen zoals een oorlog of een natuurramp. Dit artikel tracht te laten zien hoe ingewikkeld het voor sommige studenten is om hier te zijn, ver weg van familie en vrienden, op het moment dat er een catastrofe plaatsvindt. Hoe weten ze zichzelf staande te houden?
Steun is niet altijd vanzelfsprekend, ervaarde Eren Konyar (zij/hen), een derdejaars PPLE-bachelorstudent uit Turkije. Zij voelden zich minder gesteund door hun directe omgeving toen afgelopen februari de Turks-Syrische aardbeving plaatsvond. Niet veel mensen leken hun problemen op te merken: ‘Ik was twee weken lang heel erg depressief, maar niet veel mensen boden een helpende hand. Ik moest maar gewoon doorgaan met mijn leven.’
Dit voor buitenstaanders lastig te begrijpen verdriet kan vaak onder de radar verdwijnen in de mix van al die nationaliteiten waaruit de UvA bestaat. Op dit moment komt 34 procent van de in totaal 42.171 UvA-studenten uit het buitenland – een verdubbeling ten opzichte van vijf jaar geleden. Ze komen uit meer dan honderdverschillende landen en dat betekent dat hun leven ook wordt bepaald door bijvoorbeeld de geopolitieke situatie van hun thuisland of het beleid van hun regering.
Sociale steun
Eren was opgelucht dat al hun Turkse familieleden in orde waren, maar toen ze zagen dat er zoveel mensen stierven en dat de hulp grotendeels van de mensen in Istanboel kwam in plaats van van de overheid, waren ze ‘enorm teleurgesteld’ in hun overheid. Tegelijkertijd was Eren boos over de reacties die ze uit hun omgeving kregen. ‘Mensen vinden het soms lastig zich in te leven in alle gebeurtenissen die plaatsvinden. Dus veel mensen verwachtten dat ik gewoon verder zou gaan met mijn leven.’
De tijd na de aardbeving was lastig voor Eren. Kleine dingen, zoals mensen die niet naar hun familie vroegen of hun vriend die verwachtte dat ze binnen een paar dagen over de ramp heen zouden zijn, zorgden ervoor dat ze zich dichter bij hun Turkse vrienden in Amsterdam voelden. ‘Soms zijn mijn Turkse vrienden mijn enige toevluchtsoord en praat ik een hele dag alleen maar Turks. Ik ga naar de Turkse supermarkt, ik ontmoet mijn Turkse vrienden en dan bel ik mijn moeder.’
Ceren Abacioglu is postdoctoraal onderzoeker bij de afdeling psychologie aan de UvA en doet onder meer onderzoek naar culturen en barrières die mensen kunnen ervaren. ‘Sociale steun kan helpen tegen de stress die iemand ervaart tijdens het aanpassen aan een nieuwe cultuur, blijkt uit onderzoek.’ Ze denkt dat deze aanpassingen voor internationale studenten nog lastiger zijn als er in hun thuisland iets ergs gebeurt. ‘Je hart en hoofd zijn in een ander land op zo’n moment. En dus kunnen internationale studenten zich erg geïsoleerd voelen in Nederland wanneer ze niet het verdriet kunnen delen met de mensen om zich heen. Het kan danhelpen om anderen te ontmoeten die hetzelfde meemaken en het is normaal dat ze zich groeperen.’
‘Wat belangrijk is, is dat mensen het proberen’
Sofiya heeft andere ervaringen dan Eren. Ze heeft veel waardering voor haar vrienden uit Nederland en andere landen die zich hebben ingelezen over de gebeurtenissen en haar door de eerste schok heen hebben geholpen. ‘Of het nu ging om het komen opdagen bij protesten of het regelmatig lezen van het nieuws: waar het om gaat is dat mensen het proberen.’
Wat haar soms wel tegen de borst stuitte, was dat haar nationaliteit plots een belangrijkere rol speelde – en niet alleen in positieve zin. ‘Mensen gingen vaak met mij om alsof ik een breekbaar glas was. Dat kan aan de ene kant leuk zijn, maar ik denk ook dat mensen gewoon niet goed wisten wat ze met zichzelf aan moesten.’
Troost in gemeenschappen
Wat Sofiya hielp om met de gebeurtenissen om te gaan, was om zelf ook te helpen. ‘In het begin was het moeilijk: je voelt je misplaatst door wat er in je eigen land gebeurt, terwijl jij veilig in Amsterdam woont. Tegelijkertijd hielp het vrijwilligerswerk ook omdat ik mijn aandacht ergens anders op kon richten.’
Sofiia Bezuhla begon tien dagen na het begin van de invasie met het opzetten van de ngo UAID, een non-profit humanitaire hulporganisatie in Oekraïne, omdat ze iets wilde doen. Tegelijkertijd waren deze tien dagen de ergste die ze ooit persoonlijk had meegemaakt. Haar moeder kon haar thuisstad Kharkiv niet verlaten terwijl die gebombardeerd werd. ‘Ik en mijn vriend hielden alle gebeurtenissen in de gaten en belden mijn moeder zodra er iets gebeurde. Op dat moment waren mijn leven en dingen zoals de universiteit niet echt belangrijk voor me. Ik probeerde mensen te steunen en ik begreep dat humanitaire hulp van hieruit het meest effectief was, aangezien alle bevoorradingsketens waren vernietigd.’
Ze zegt dat UAID ook andere studenten hielp die getroffen waren door de invasie van Rusland. ‘We steunden elkaar. Het werd al snel een hechte gemeenschap en we hielpen elkaar op het gebied van mentale gezondheid. Deze mensen behoren nu tot mijn beste vrienden.’
Eren was ook betrokken bij de hulpverlening en organiseerde direct na de aardbeving in Turkije een bakesale om donaties in te zamelen voor de getroffen gebieden. Hoewel ‘veel geweldige mensen hielpen’, was het ook vermoeiend voor de betrokkenen: ‘Al het initiatief moest komen van mensen die toch al opgebrand waren door de aardbeving. Ik was kapot en moest daarnaast ook nog fulltime studeren.’
Kan de UvA iets doen?
Het opzetten en managen van een hele ngo kostte Sofiia veel tijd en energie. ‘Ik ben drie hele maanden niet echt naar de universiteit geweest. Ik studeerde alleen de avonden ervoor voor tentamens.’ Gelukkig annuleerde de faculteit Economie en Bedrijfskunde de tussentijdse examens voor Oekraïners, die kort na het begin van de invasie gepland stonden. ‘Dat hielp enorm.’
Wat is de rol van de universiteit bij rampen? Hoe kunnen docenten helpen, welk beleid is er? ‘Over het algemeen bieden onze studieadviseurs en studentenpsychologen na schokkende gebeurtenissen een luisterend oor en kunnen ze studenten doorverwijzen naar andere praktische hulp’, zegt een woordvoerder van de UvA. Daarnaast is er het Profileringsfonds voor het toekennen van financiële steun aan studenten die vertraging oplopen door calamiteiten. Ook is besloten dat Oekraïense studenten die vorig jaar met hun studie zijn begonnen het collegegeldtarief betalen dat geldt voor Europese studenten, in plaats van het veel hogere instellingstarief.
De universiteit streeft ernaar gemeenschappelijke ruimtes te creëren voor studenten en medewerkers die getroffen zijn door schokkende gebeurtenissen. Zo werd er onmiddellijk na de Russische invasie verschillende bijeenkomsten georganiseerd binnen de faculteiten. ‘Studenten en medewerkers kregen de kans om hun zorgen en gevoelens te uiten en delen’, aldus de woordvoerder. Na de aardbeving in Turkije en Syrië zijn er aan de UvA ‘hartverwarmende acties gestart om studenten en medewerkers met familie in de regio te steunen’, waaronder inzamelingsacties en bijeenkomsten om de gebeurtenissen te bespreken. ‘Ook gebeurt er veel tijdens colleges, waar docenten de tijd nemen om stil te staan bij deze rampen en calamiteiten.’
Eren herinnert zich hoe hun vriendin terug moest reizen naar Turkije omdat ze vrienden verloor bij de aardbeving. ‘De UvA versoepelde de aanwezigheidsplicht bij haar niet, dus ik heb niet eens geprobeerd om vrijstelling te krijgen.’ Gelukkig waren over het algemeen de docenten begripvol en flexibel met deadlines, aldus Eren.
‘Gedeelde smart is halve smart’
Onderzoeker Abacioglu vindt het belangrijk dat de UvA, vaak het directe aanspreekpunt van internationale studenten, dergelijke lastige situaties erkent. ‘Deze studenten moeten worden geïnformeerd over de steun die er is en waar ze eventueel gelijkgestemden kunnen vinden.’ Dit is met name cruciaal voor degenen die nog geen grote sociale kring hebben in Amsterdam.
Sofiya sluit zich aan bij Abacioglu’s zorg over hoe moeilijk het kan zijn om ook nog een sociaal leven te hebben als er thuis zoveel gebeurt. ‘In ieder geval de eerste vier maanden trok ik me sociaal wat terug. Wel sprak ik met de goede vrienden die ik had.’ Ze hoopt dat iedereen die zoiets meemaakt een netwerk heeft om op terug te vallen of er een kan vinden, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk. Want, zoals Abacioglu het Nederlandse gezegde aanhaalt: ‘Gedeelde smart is halve smart.’
