Scherp debat over academische vrijheid: ‘Zonder diversiteit, geen meningsverschil’
Op dinsdag 3 oktober, Diversity Day, kwamen studenten en docenten samen in SPUI25 om te discussiëren over de relatie tussen diversiteit en academische vrijheid. Acht diverse sprekers brachten een prikkelend debat op gang: ‘Zelfs nu zie ik vooral witte mensen.’
‘Vrijheid van meningsuiting moet niet betekenen dat we niet respectvol naar elkaar zijn!’, stelde UvA-geschiedenisstudent Ibrahim Kamara dinsdagavond fel in SPUI25. Daar vond op Diversity Day een debat plaats over academische vrijheid en diversiteit. Heftig instemmend knikten de aanwezigen. Maar hoe die volgens UvA-rector Peter Paul Verbeek ‘zorgwekkend′ bedreigde academische vrijheid nou precies gewaarborgd zou moeten worden, bleef enigszins onduidelijk.
Het debat vond voornamelijk plaats naar aanleiding van het rapport dat de commissie Stolker op 29 juni 2023 naar buiten bracht. Daarin riep de commissie op om binnen de universiteit de grenzen van de academische vrijheid meer te bediscussiëren en onderzoeken. Aanleiding daarvoor was de klokkenluidersmelding van UvA-docent Laurens Buijs over ‘een onvrije cultuur’ op de universiteit. Buijs en zijn opinie werden tijdens het debat echter amper genoemd, op een kleine sneer van spreker en UvA-docent Antropologie Erella Grassiani na: ‘Ik heb het nu niet over onderzoekers die van alles op sociale media gooien.’
Wel veelvuldig genoemd: hoe diversiteit de academische vrijheid zou kunnen bevorderen. Zoals de eerste spreker van de avond, UvA’s central diversity officer, Machiel Keestra onlangs al besprak in Folia. Want, stelde Keestra dinsdagavond, juist een variatie aan perspectieven maakt een vrij academisch debat mogelijk. Hij citeerde daarbij de commissievoorzitter Carel Stolker: ‘Luister liever een keer te veel dan te weinig, liever een spreker te veel dan te weinig.’
Naar die woorden luisterden ook de organisatoren van het debat. Maar liefst acht sprekers vulden het debat met uiteenlopende stellingen. Van het in bescherming nemen van docenten (Erella Grassiani) tot de stem van minderheden in het academisch debat (Ibrahim Kamara). A.S.V. Gay-lid Mikkie van der Mik wenste daarbij dat er meer nazorg van de universiteit komt voor studenten die geen trigger warning (een waarschuwing dat er een mogelijk gevoelig onderwerp besproken gaat worden tijdens college) kregen.
Daarnaast haalde docent filosofie Yolande Jansen in haar betoog over academische vrijheid met betrekking tot klimaatsceptici nog hoogleraar Marcus Düwell aan, die niet aanwezig was. Samen met UvA-hoogleraar Jan Bergstra schreef Düwell immers in Folia dat gender-gerelateerde concepten kritisch ter discussie moeten kunnen worden gesteld zonder vergaande consequenties. Jansen nam het Düwell echter kwalijk dat hij daarin niet naar voren bracht dat hij als ethiekprofessor zelf een relatie met een studente zou hebben gehad.
Daarmee leek de conclusie van de avond vooral te zijn dat minderheden door de universiteit beter beschermd zouden moeten worden, om academische vrijheid te bevorderen. Want zoals het slechtziende lid van de CSR Ihab Laachir grappend zei: ‘Zelfs nu zie ik vooral witte mensen.’
Over dat gebrek aan diversiteit in debat, voelbaar juist vanwege de weinig diverse meningen dinsdagavond, vulde slotspreker en rector magnificus Peter-Paul Verbeek aan: ‘Academische vrijheid bestaat bij de gratie van het verschil en het debat.’ Verbeek sloot af: ‘Als er op de universiteit geen diversiteit bestaat, kan er ook geen meningsverschil zijn.’ Daar was iedereen het mee eens.
