UvA-gebouwen | Het Maagdenhuis is het symbool van macht en onmacht, van bestuurders én studenten
Het Maagdenhuis is misschien wel het meest legendarische gebouw van de UvA: verafschuwd om haar onpraktische inrichting en befaamd om haar bezettingen. Deze week zoomt Folia in op het het bestuurlijk centrum van de UvA: het Maagdenhuis, symbool van macht en onmacht van studenten én bestuurders.
Het Maagdenhuis en de recente geschiedenis van de UvA zijn intens met elkaar verbonden. Het statige pand op het Spui werd echter ooit gebouwd met een heel ander doel. Van oorsprong is het een Rooms Catholijk Maagdenhuis, een weeshuis voor katholieke meisjes. Daaraan ontleent het gebouw tot op de dag van vandaag zijn naam.
Architectuurkenners roemden het pand al eens vanwege zijn ‘hoogst sobere vormen en uitstekende verhoudingen’, maar ook door zijn ‘strenge monumentaliteit’. Het zou een typisch achttiende-eeuws Amsterdams liefdadigheidspand ‘dat vanwege zijn droogte en gereserveerdheid’ weinig tot de verbeelding zou spreken. Het Maagdenhuis aan het Spui, een classicistisch bakstenen pand uit het eind van de achttiende eeuw, is naar het schijnt een toonbeeld van architectonische schoonheid.
Zeven miljoen
Na de Tweede Wereldoorlog werd het Maagdenhuis voor 2,5 miljoen gulden verkocht aan de – inmiddels tot ABN Amro behorende – Nationale Handelsbank. Een decennium jaar later deed de bank het weer van de hand. In 1961 kocht de gemeente Amsterdam het aan om er ‘gedurende tien tot vijftien jaar’ seminaria, instituten en administratieve afdelingen van de universiteit in onder te brengen.
- Adres: Spui 21
- Gebouwd in 1780, naar ontwerp van Abraham van der Hart.
- Het Maagdenhuis is een Rijksmonument.
- Van de UvA sinds 1961.
- In het Maagdenhuis werken een aantal stafafdelingen, waaronder Bureau Communicatie, Bureau Alumnirelaties, Academische Zaken en Juridische Zaken. Het universiteitsbestuur verhuisde enkele jaren geleden na meer dan 50 jaar van het Maagdenhuis naar de Roeterseilandcampus.
Omdat de UvA in die tijd nog in handen van de gemeente was – vandaar dat soms nog wel eens wordt gesproken van ‘gemeentelijke universiteit’ – werd het pand namens de gemeente aangekocht door de toenmalige burgemeester Gijs van Hall. Hij betaalde er volgens een oude papieren editie van Folia een bedrag van ‘tussen de vijf en zeven miljoen gulden’ voor.
Tot begin jaren zestig had het bestuur van de UvA altijd gezeteld in de voor het grote publiek tamelijk onzichtbare Oudemanhuispoort, omsloten door de bebouwing van de Kloveniersburgwal en de Oudezijds Achterburgwal. Maar met het Maagdenhuis kreeg de UvA opeens een groot, representatief en zichtbaar hoofdkwartier met bovendien een korte looproute over straat naar de Aula in de Oude Lutherse Kerk. Wetenschappers, maar vooral universiteitsbestuurders, losten de bankiers af in het Maagdenhuis, waar voortaan gewichtige universitaire en wetenschappelijke beslissingen werden genomen of uitgevoerd, niet zelden met politieke consequenties.
Bezettingen
Het Maagdenhuis is de afgelopen zestig jaar dan ook verschillende malen het toneel geweest van iconische, tot de verbeelding sprekende studentenbezettingen, waarvan die van 1969 en 2015 zonder meer de bekendste zijn. Beide bezettingen hadden overigens dezelfde inzet: meer inspraak en democratie voor studenten. Als gevolg sneuvelden wetenschappelijke reputaties of moesten bestuurders soms aftreden. Na 1969 kwam als gevolg van de bezetting, die elders in het land navolging had gekregen, de Wet Universitaire Bestuurshervorming (WUB) tot stand, als gevolg waarvan er inderdaad meer democratie kwamDe hele WUB werd in 1997 weer teruggedraaid met de wet Modernisering Universitaire Bestuursorganisatie (MUB), waarmee de democratisering van de jaren zestig alweer passé was..
Waar het Maagdenhuis eerder symbool was geworden van democratie, werd het vanaf de nieuwe eeuw geleidelijk symbool van universitaire zakelijkheid, nuchterheid en rendement, waarbij de kiem werd gezaaid voor de veel grotere en langduriger bezetting van 2015: maar liefst zes weken lang was de verbeelding aan de macht op het Spui. Het leidde tot het gedwongen vertrek van collegevoorzitter Louise Gunning en een nieuwe poging de democratisering van de UvA op de kaart te zetten en duurzaam te realiseren. Zo is het Maagdenhuis en de UvA-bestuurders die er zetel(d)en steeds getuige geweest – en niet zelden aanjager – van de slingerbeweging van de studentencultuur van de UvA.
