UB-boekentips | ‘In Gloed wordt vriendschap tot in de kleinste details ontrafeld’
In het kader van het project Up for Grabs vraagt de Universiteitsbibliotheek (UB) boekentips aan mensen die verbonden zijn aan de UvA. Deze week: geschiedenisstudent en vertrekkend Folia-columnist Dan Afrifa. Hij bespreekt de roman Gloed van de Hongaarse schrijver Sándor Márai; een kroniek over mannenvriendschap.
Dan Afrifa (27) heeft Ghanese roots en groeide op in de Bijlmermeer. Momenteel volgt hij een master geschiedenis aan de UvA. Eerdere studies – politicologie en rechten – brak hij voortijdig af. ‘Toen ik in 2016 in Ghana was voor de begrafenis van mijn opa stond ik op een soort kruispunt in mijn leven. Ik had in die periode veel steun aan het boek De alchemist van Paulo Coelho. Dat kan je helpen om een keuze te maken voor het pad dat je moet volgen in je leven. En daar in Ghana besloot ik te gaan doen wat ik van kleins af aan heel leuk vond: lezen en schrijven. Dus ik besloot geschiedenis te gaan studeren en schrijver te worden.’
Voor Up for Grabs tipt iemand met een binding met de UvA een boek uit de UB. Het boek staat op een vitrine in de UB met daarin een mini-expositie die een relatie heeft met het boek en de geïnterviewde. Boeken kunnen direct worden geleend. Elke drie weken is er een nieuw boek Up For Grabs.
Afrifa’s streven was om nog voor hij zijn bachelor had afgerond een roman te schrijven. ‘Dat bleek wat te hoog gegrepen maar ik heb toen wel vier kleine boekjes uitgegeven in eigen beheer.’ Afrifa volgde de vakken Proza en Roman schrijven aan de Schrijversvakschool. ‘Daar leer je om meer structuur aan te brengen in het schrijfproces. Ik heb al wat aanzetten liggen voor een boek maar ik wacht tot ik mijn master geschiedenis heb afgerond. Ik ga deze zomer een week op kamp in Limburg met uitgeverij Das Mag. Ik hoop dat dat een soort kickstart wordt voor creatief schrijven. Het schrijven van columns en artikelen zie ik meer als een ambacht. Dan gaat het meer om feiten. Ik hoop ooit mensen te beroeren met een mooie roman op dezelfde manier zoals Gloed van Sándor Márai mij heeft gegrepen.’
Afrifa las Gloed (de Hongaarse titel luidt ‘Kaarsen branden altijd tot de stomp’) twee jaar geleden voor het eerst. Is dit een boek dat snel door jongeren zal worden opgepakt? Afrifa: ‘Het is nogal een zwaarbeladen boek. De hoofdpersonen zijn twee oude mannen die in hun jeugd boezemvrienden waren en na veertig jaar de confrontatie met elkaar aangaan. Toch is dit boek ook voor jongeren interessant. Al is het alleen maar omdat het niet zo dik is. Het is jammer dat jongeren zo weinig boeken lezen terwijl mijn generatiegenoten juist erg geïnteresseerd zijn in hun eigen gevoelsleven en dat ook aan de lopende band met elkaar delen via sociale media. Ondanks dat hebben ze weinig interesse in verhalen over het gevoelsleven van fictieve personages.’
Volgens Afrifa vat het volgende fragment de boodschap van Sándor Márai mooi samen: ‘Het hebben van een kameraad of een kompaan lijkt soms op vriendschap. Gemeenschappelijke belangen scheppen soms situaties tussen mensen, die op
vriendschap lijken. Ook voor de eenzaamheid vluchten mensen vaak in allerlei vertrouwelijkheden, waar ze meestal spijt van krijgen, maar waarvan ze voor even, voor zolang als het duurt, kunnen denken dat deze vertrouwelijkheid al een soort vriendschap is.’
Wat kunnen jongeren van dit boek opsteken? Afrifa: ‘Je sluit in je studententijd aan de lopende band vriendschappen en als je een paar jaar hebt gestudeerd kun je dit boek misschien een keer oppakken. Dan krijg je inzicht hoe je eigen relaties die je hebt aangeknoopt in elkaar zitten. Het verhaal wordt weliswaar verteld vanuit het perspectief van twee bejaarde mannen maar vriendschap is een tijdloos concept. Het gaat niet over de cancel- of de wokecultuur die nu het debat overheersen. Maar dat is juist fijn; het mooie van literatuur is dat je voor even in een andere wereld stapt waaruit je nieuwe inzichten kunt putten.’
Wat betreft de importantie van Gloed voor Afrifa zelf: ‘Ik ken weinig boeken waarin de betekenis van vriendschap op zo’n indringende manier en tot in de kleinste details wordt ontrafeld. De hoofdpersoon komt er gaandeweg achter dat zijn beste – en trouwens ook enige – vriend hem nooit heeft gemogen. Sterker nog, hij werd door hem gehaat. Dat had vooral te maken met de rijkdom van de hoofdfiguur. Die wekte jaloezie op. Als je dat leest kun je je bijvoorbeeld afvragen of er ook mensen uit jouw vriendenkring zijn die jou haten of andersom. En kun je elkaar nog wel vrienden noemen wanneer de een de ander haat?’
Wat is er zo fascinerend aan mannenvriendschap? Afrifa: ‘Ik heb nooit in grote vriendengroepen gezeten maar heb wel altijd een of twee vaste vrienden die staan voor een bepaalde fase in mijn leven. En die fases gaan ook weer voorbij, net als die vriendschappen die daarbij horen. Met name mannenvriendschappen zijn vaak omgeven door mythes. En eigenlijk vind ik dat wel prettig. We praten wel de hele tijd over onze gevoelens maar daarbij moet ook wat ruimte overblijven voor fantasie en mythevorming. Ik heb een hele goede vriend en ik speel al een tijdje met het idee om een verhaal te schrijven over die vriendschap. Hij komt uit Broek in Waterland en ik uit de Bijlmer. Hij is wit en ik ben zwart. Hij is op het eerste oog typisch bèta en ik alfa. Onze enige gemene deler was het Hervormd Lyceum in Amsterdam Zuid waar we elkaar hebben ontmoet.’
Wat is volgens Afrifa het verschil tussen vrienden en familie? ‘Ik heb zelf vier broers en dat gaat prima maar ik hoor ook wel van anderen dat familiebanden niet altijd even sterk zijn of dat familieleden elkaar naar het leven staan. Dat is misschien te verklaren omdat je je familie niet voor het uitkiezen hebt terwijl je wel bewust kiest voor een vriendschap. Maar als die vriendschap heel lang duurt ben je eigenlijk ook min of meer tot elkaar veroordeeld en dan wordt het ook een soort verplichting. Dat soort vriendschappen heb ik eigenlijk niet meer. De beste vriendschappen zijn die waarbij je mensen eens in de zoveel maanden ziet. Anders wordt zo’n vriend bijna een soort tweede vriendin.’
