Acta: ‘Mondkapjestekort duurt zeker tot de zomer‘
Tandheelkundefaculteit Acta verkeert in mondkapjescrisis en heeft de patiëntenzorg aan moeten passen. Bovendien moet het aantal complexe verrichtingen dat masterstudenten uitvoeren flink omhoog, zegt accreditatieorganisatie NVAO. Maar er is ook goed nieuws: Acta stond vorige week opnieuw op de tweede plaats van de Britse QS ranking by subject. ‘Rankings zijn belangrijk omdat ze door onze wetenschappers belangrijk worden gevonden.’
Een regelrechte ‘crisissituatie’, noemt interim-decaan Frank Abbas van Acta de situatie rond het mondkapjestekort voor studenten en medewerkers van de tandheelkundefaculteit van de UvA en de VU. Afgelopen week werd als gevolg daarvan de patiëntenzorg aangepast: alleen de patiëntenzorg in het laatste jaar van de master tandheelkunde, van de postinitiële master Oral Health Sciences én de spoedeisende behandelingen gaan nog door. Alle overige patiëntenzorg in de bachelor en de eerste twee masterjaren zijn voor onbepaalde tijd uitgesteld, totdat er weer mondkapjes zijn.
Maar hoelang gaat dat duren? Abbas: ‘De effecten van de coronacrisis op de mondkapjes zullen nog zeker tot de zomer duren. We hadden er twintigduizend op voorraad en gebruiken er ruim duizend per dag. Dus we zijn er zonder maatregelen zo doorheen. We kunnen bestellen wat we willen, de leverancier kan niet leveren, want ze worden door burgers opgekocht, waardoor de zorg het nakijken heeft.’
‘De paniek bij de burger gaat nog slachtoffers eisen, want de reguliere zorg kan niet meer goed functioneren op deze manier. Zelfs als het coronavirus vandaag zou verdwijnen, zal het zeker tot de zomer duren voor het mondkapjestekort is opgelost. We hebben overigens ook nog een tekort aan handschoenen en handalcohol. Dat laatste staat bij de uitgang van Acta om je handen mee schoon te maken, maar de flessen verdwijnen gewoon, waardoor we daar noodgedwongen mee zijn gestopt.’
Kort na het gesprek met Abbas – die het gesprek met Folia gezamenlijk voert met Acta-onderwijsdirecteur Etienne Verheijck – maakt minister Bruins van medische zorg bekend dat de GGD mondkapjes gaat verdelen over alle medici en zorgverleners, al gaat ook de levering ervan aan particulieren gewoon door. Dit in tegenstelling tot Frankrijk, waar de staat inmiddels beslag legt op alle voorraden mondkapjes in het land en gaat toezien op de productie ervan. In Nederland komen de kapjes volgens Abbas uit alle windstreken. ‘Ja, ook uit China.’
Het gebrek aan mondkapjes doet zich overigens vooral voor in de driejarige masterfase, en niet in de bachelorfase. ‘Bachelorstudenten doen vooral praktijkervaring op in het skills lab, waar ze op zogeheten fantomen werken, waarbij niet voor alle verrichtingen mondkapjes vereist zijn.’
Er is ook goed nieuws. Acta stond afgelopen week op de tweede plaats van de Britse QS ranking by subject. Acta is kennelijk een topopleiding.
‘Het is een mooie reeks: we zijn gekomen van plaats 8 via 6 en 4, nu voor de tweede maal op 2. Op Londen na is er geen tandartsopleiding die het zo goed doet als die van ons. We denken dat dit komt doordat we veel aandacht schenken aan zowel fundamenteel als toegepast onderzoek. Wij hebben toponderzoekers in huis díe onderzoek, praktijk en valorisatie met elkaar weten te verbinden. Dat leidt dan weer tot veel publicaties en die leiden tot mooie rankings.’
Er is toch juist veel weerstand tegen dit soort rankings?
‘Rankings zijn belangrijk omdat ze belangrijk worden gevonden door onze wetenschappers in en buiten de instelling. Omdat wij zo goed scoren, kunnen we de beste promovendi selecteren. Bovendien willen industriële partners in de mondverzorgingssector graag samenwerken met een kwaliteitsinstituut. Er wordt wel eens gezegd dat een goede ranking een onhanteerbare hoeveelheid nieuwe studenten oplevert, maar wij zijn een numerus fixus-opleiding, dus daar hebben wij geen last van.’
Tegelijkertijd kunnen veel masterstudenten te weinig ervaring opdoen in complexe tandheelkundige vaardigheden, concludeert accreditatieorganisatie NVAO. Waar hebben we het dan over?
‘Het gaat dan om meer complexe verrichtingen als wortelkanaalbehandelingen, het zetten van kronen en bruggen in een gebit en het maken van tandtechnische hulpmiddelen als een kunstgebit. Dat zijn inderdaad complexe verrichtingen, waarbij wel moet worden aangetekend dat de mondzorg in Nederland heel goed is en er voortdurend wordt gewerkt aan nog betere mondzorg. Als gevolg daarvan zijn er minder complexe verrichtingen beschikbaar. Neem bijvoorbeeld het kunstgebit. Studenten moeten leren werken met patiënten met een kunstgebit. Maar hoeveel kunstgebitten zie je nog in Nederland? Ik zeg je: het zijn er steeds minder, want de mondzorg wordt steeds beter. De NVAO rekent ons ook af op indicatoren waarvan je je kunt afvragen hoe zinvol ze zijn.’
Dat geldt toch ook voor andere academische tandheelkundecentra?
‘In Nijmegen en Groningen is sinds drie jaar een student- en evaluatiesysteem in gebruik dat wij nog niet hadden, maar dit jaar ook gaan gebruiken, waardoor het monitoren van studentcompetenties veel beter wordt. De ander twee centra maken gebruik van het zogenoemde Entrustable Professional Activities-systeem (EPA), een volg- en evaluatiesysteem dat door het UMC Utrecht is ontwikkeld voor de medische vervolgopleidingen en in Nijmegen is aangepast voor de mondzorg. Dat systeem houdt precies bij wat de competenties en vorderingen van een student zijn. Tot voor kort was het niet altijd duidelijk hoe goed studenten bepaalde praktische vaardigheden beheersen op het moment dat ze gecompliceerde tandheelkundige verrichtingen gaan uitvoeren in de master. Als we het EPA-systeem in gebruik hebben genomen wel.’
Ondertussen leren studenten niet om te werken met patiënten met kunstgebitten.
‘We zijn nu aan het kijken of we dat kunnen oplossen door het aantal externe stageplaatsen te verhogen, zodat studenten dit ook kunnen leren tijdens een stage.’
Het aanleggen van kronen en bruggen is ook een complexe tandheelkundige verrichting die soms maar één keer wordt geoefend, meent de accreditatieorganisatie.
‘Dat is een probleem dat we intussen onder controle hebben. Althans, we zijn op de goede weg en het gaat ons lukken om dat voor het einde van het jaar opgelost te krijgen. We hebben speciale patiëntgroepen aangetrokken, onder wie mensen met een “Stadspas met groene stip”, dat wil zeggen: een kortingspas voor mensen met een zeer laag inkomen. Zij kunnen een aantal behandelingen gratis afnemen bij studenten van de driejarige master. Daar zijn honderden nieuwe patiënten op af gekomen. In veel gevallen moeten hun gebitten overigens eerst worden gesaneerd voordat een kroon of brug kan worden aangelegd. Ook hebben we de wachttijd per patiënt kunnen verkorten, waardoor er voor studenten meer patiënten beschikbaar zijn.’
Dus het tekort aan verrichtingen is op korte termijn opgelost?
‘Vanaf mei zal geen student hier meer afstuderen met slechts één complexe verrichting op een echte patiënt. Aan de andere kant: als het EPA-systeem goed is ingevoerd kunnen we de voortgang van studentcompetenties zo goed volgen dat het mogelijk is dat sommige studenten in de toekomst maar één keer een complexe verrichting bij een patiënt hoeven uit te voeren om het diploma te kunnen krijgen. We zijn daarmee volledig vergelijkbaar met onze zusterfaculteiten in Groningen en Nijmegen.’
Enige jaren geleden had Acta satellietcentra in Alkmaar, Den Haag en Hoorn. Die boden op een alternatieve locatie extra patiënten.
‘Ja, maar die centra waren niet rendabel te exploiteren en moesten daarom worden gesloten. De personeelskosten zijn hoog, het werk is zeer arbeidsintensief. Zulke satellieten zijn dan niet te handhaven, zeker niet omdat wij toch al zorg leveren die gemiddeld 30 procent goedkoper is dan de tandheelkundige zorg in de commerciële sector.’
Zou het een idee zijn dat de UvA en/of VU een gratis behandeling door Acta-studenten aan personeel aanbiedt, als secundaire arbeidsvoorwaarde?
‘Dat klinkt gemakkelijker dan het is. Zulke gratis zorgverrichtingen zouden door de fiscus worden beschouwd als loon in natura, en voor de persoon in kwestie leiden tot allerlei fiscale bijtellingen. Dat maakt het voor personeel niet aantrekkelijk om er aan mee te doen.’
Er hebben bij Acta langdurig vacatures voor tandartsdocenten open gestaan, concludeert de accreditatieorganisatie. Dat helpt ook niet mee om het niveau op te krikken.
‘Dat probleem is inmiddels volledig opgelost, met dank aan de locatie: iedereen wil graag in Amsterdam werken, terwijl men hier minder verdient dan in Groningen en Nijmegen, waar de tandartsenopleidingen onder de medische faculteit vallen en medewerkers worden betaald volgens de cao voor de medische centra. Bij Acta vallen de medewerkers onder de – slechtere – cao van Nederlandse universiteiten.’
Tot slot nog even terug naar het mondkapjestekort. Wat zijn de directe gevolgen voor masterstudenten? Zij kunnen immers geen verrichtingen uitvoeren. Lopen ze niet gemakkelijk studievertraging op?
‘Studenten in het derde jaar van de master zijn nu maximaal en preferent in de zorg ingezet om geen afstudeervertraging op te lopen.Voor studenten in het eerste en tweede jaar van de master proberen wij de studievertraging zo veel mogelijk te beperken door straks na de crisis extra klinische inhaaltijd te organiseren en voor nu studieonderdelen naar voren te halen.’
