Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Dirk Gillissen (UvA)
actueel

‘De universiteit moet weerbaar zijn tegen bezuinigings- en Twittergeweld’

Dirk Wolthekker,
2 september 2019 - 15:23

In haar toespraak ter gelegenheid van de Opening van het Academisch Jaar brak UvA-bestuursvoorzitter Geert ten Dam een lans voor een vitale academische ziel. Die staat onder druk, maar we kunnen er wel wat aan doen, meende ze. ‘We gaan strijdbaar het nieuwe jaar in.’

De opening van het Academisch Jaar staat traditioneel in het teken van reflectie op de Haagse politiek en dat was ook vanmiddag weer het geval. UvA-bestuursvoorzitter Geert ten Dam schakelde tijdens haar openingsrede live naar Leiden, waar actievoerende studenten, wetenschappers en bestuurders – onder wie UvA-decanen Agneta Fischer en Fred Weerman – aanwezig waren tijden een manifestatie van WOinactie tegen het bezuinigingsbeleid van minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur & Wetenschap; D66). De minister wil onder meer een jaarlijks bedrag van 100 miljoen euro overhevelen van de alfa, gamma en medische domeinen naar de bèta- en technieksectoren.

‘Het is een roekeloze herverdeling: de ratio ontbreekt, want zoals zo veel van mijn collega’s al hebben betoogd: de arbeidsmarkt en de samenleving zijn hier niet bij gebaat, de wetenschap evenmin’

‘We gaan strijdbaar het nieuwe jaar in,’ zei Ten Dam, die zich publiekelijk afvroeg wat het ministerie eigenlijk bezielt bij de voorgenomen plannen. ‘Het is een roekeloze herverdeling; de cijfers erover en daarmee ook de consequenties, zijn onvoldoende duidelijk. Ook de ratio erachter ontbreekt, want zoals zo veel van mijn collega’s al hebben betoogd: de arbeidsmarkt en de samenleving zijn hier niet bij gebaat, de wetenschap evenmin.’ Het beweerde ‘extra geld’ dat de minister heeft toegezegd is volgens Ten Dam bovendien ‘een sigaar uit eigen doos’. Ten Dam: ‘Het is geld van de basisbeurs van studenten dat nu wordt ingezet om bezuinigingen te verhullen.’

‘We zijn bij de UvA goed in het formuleren van ambities, maar minder goed in het uitwerken ervan’

Vitaliteit

Dat gezegd hebbende riep Ten Dam haar gehoor op ook in de eigen ziel te kijken om te vitaliteit van de universiteit ook in de toekomst te bewaren. ‘Het is te gemakkelijk de schuld van het ongenoegen alleen bij het overheidsbeleid te leggen. Of bij het maatschappelijk klimaat van toenemende onverdraagzaamheid en verdachtmakingen. Het heeft óók met onszelf te maken.’ Om haar vitale ziel te behouden moet de UvA zich volgens Ten Dam haar ‘weerbaar’ opstellen ‘tegen bezuinigings- en Twittergeweld’.

 

Bovendien benadrukte ze de ‘combinatie van diepte en breedte’ in het onderwijs. De UvA draagt zorg voor een doelmatige besteding van publieke middelen, vertelde Ten Dam. ‘Maar de ziel van ons onderwijs huist niet in snel een afstuderen.’ ‘Een student bewijst zich ook door verbreding te zoeken. Hij of zij kan verschillende paden of extra vakken volgen, een niet-verplichte stage doen, of als vrijwilliger actief zijn. We zoeken naar indicatoren die studiesucces herijken.’

 

Om weerbaarder te worden is meer nodig dan idealen alleen, meent ze. ‘We zijn bij de UvA goed in het formuleren van ambities, maar minder goed in het uitwerken ervan.’ De UvA gaat het komende jaar dus ambities uitwerken. Die komen voor een deel natuurlijk ook terug in het nieuwe Instellingsplan dat komend jaar wordt opgesteld, maar wat zijn die ambities precies die ‘onze ziel’ vitaal houden.

 

Werkdruk

Het gaat om drie kwesties: werkdruk, werkevaluatie en sociale veiligheid. Wat werkdruk betreft: daarover is het komende jaar extra geld beschikbaar. Hoeveel geld, dat bleef in het midden, maar het komt er. Ten Dam: ‘We gaan meer tijd nemen voor de invoering van onderwijsvernieuwingen en voor de aanpak van de bureaucratie en de vergadercultuur.’ Ten Dam wil investeren in beter leiderschap en in onderwijslogistiek ‘die ontzorgt in plaats van belast’. Colleges en graduate schools moeten daarom gesprekken gaan voeren over ‘urennormen en de toebedeling van taken’. Ze wil bovendien dat de faculteiten gaan nadenken over het onderwijs dat ze bieden. ‘Meer is niet altijd beter; kwaliteit belangrijker dan kwantiteit,’ zo vertelde ze.

‘Onze zorg voor mooi en rijk onderwijs krijgen we als een boemerang terug in de vorm van werkdruk en burn-out en minder tijd voor betekenisvolle contacten met studenten’

Ze had de cijfers er nog eens op nageslagen: het aantal studenten is tussen 2013 en 2017 gestegen met 8 procent. Maar het aantal vakken is harder gestegen, namelijk met 15 procent. Dat geldt nog meer voor het aantal opleidingen: dat steeg met 33 procent. En het aantal minoren steeg zelfs met 70. Ten Dam: ‘Onze zorg voor mooi en rijk onderwijs krijgen we als een boemerang terug in de vorm van werkdruk, burn-out en minder tijd voor betekenisvolle contacten met studenten.’ Vorige week nog kwam het Jongerenplatform van de Sociaal-Economische Raad nog met een verontrustend rapport over de (studie)druk onder jongeren.

 

Onderwijsexpertise

Ook in werkevaluatie en –waardering zal worden geïnvesteerd. In het nieuwe HR-beleid, dat vorig jaar werd ingevoerd, wordt onderzoek en onderwijs als gelijkwaardig beschouwd, maar dat ook in de praktijk brengen is nog niet zo eenvoudig. Ten Dam: ‘De uitwerking ligt bij de faculteiten, de afdelingen en de leidinggevenden.’

 

Er is inmiddels een tool ontworpen om onderwijsexpertise inzichtelijk te maken. ‘Van een universitair hoofddocent mag je bijvoorbeeld verwachten dat hij of zij niet alleen een inspirerende docent is, maar ook zorg draagt voor het curriculum.’ Hoe dat afloopt wil Ten Dam aandachtig volgen, zei ze.

Sociale veiligheid

De derde kwestie die dit jaar hoog op de agenda zal staan is de sociale veiligheid. ‘Op dit vlak laten de universiteiten, ook wij, steken vallen,’ zei Ten Dam. Iedereen denkt daarbij natuurlijk aan de MeToo-affaire op de Faculteit der Rechtsgeleerdheid die vorig jaar aan het licht kwam en ten gevolge waarvan een hoogleraar gedwongen vertrok. ‘Deze heeft diepe indruk gemaakt,’ zei Ten Dam.

 

Hierbij ging het om seksuele intimidatie, maar ook wetenschappelijke intimidatie is een punt van grote zorg, meent Ten Dam. De taskforce Versterken Sociale Veiligheid, onder leiding van universitair hoofddocent politicologie Liza Mügge, zal er het komend jaar aan werken. En daarmee is het academisch jaar geopend.