‘Als alle jongeren stemmen zou dat de grootste middelvinger ooit zijn’
Achthonderdvijftigduizend jongeren mogen woensdag voor het eerst stemmen, maar dat doen ze lang niet allemaal. In 2012 bleef een derde van de stemgerechtigde jongeren thuis. Als zij wél stemmen, kunnen ze dertien zetels in de Tweede Kamer bepalen. Alleen hoe krijg je ze naar de stembus?
Het is een week of drie voor de verkiezingen. De derde aflevering van Millennial Matters, ‘De macht van de millennial’ in Pakhuis de Zwijger begint met een opfrissing van het geheugen van het publiek. De wereld had er echt anders uit kunnen zien als er meer mensen tussen de 18 en 35 zouden stemmen. Brexit was nooit gebeurd en Trump was gewoon een te rijke man met een gouden toren gebleven. Toch grijpen jongeren de macht niet: van alle leeftijdsgroepen stemmen jongeren het minst, terwijl zij zullen leven in de toekomst die nu wordt bepaald. Daar willen verschillende mensen deze verkiezingen verandering in brengen.
‘Jongeren lijken niet te worden bereikt door de politiek,’ zegt Casper Sikkema, hoofdredacteur van Vice. ‘Het vertrouwen in instituten als media en politiek onder deze leeftijdsgroep is zeer laag. En geef ze eens ongelijk, want welke oplossingen heeft de politiek nou aangedragen voor de klimaatproblemen, de oorlog in Irak en de bankencrisis?’
Sikkema zit vanavond in het panel met televisiepersoonlijkheid Tim Hofman. ‘Het is een cirkel,’ zegt Hofman. ‘Als jonge mensen niet stemmen, passen de partijen hun campagne niet op ze aan, waardoor de jongeren niet gaan stemmen. Bovendien zitten de politici in Den Haag in een vacuüm; ze hebben geen idee wat jongeren doen en willen.’ Weer een ander panellid denkt dat het komt doordat politici liegen. ‘Moeten we nog wel stemmen, als ze toch niet doen wat ze zeggen?’ vraagt de moderator aan Hofman. ‘Waarom stemmen? Wat is dat voor vraag?’ zegt hij verbaasd. ‘Je handen ervan aftrekken, schiet helemaal niet op. Je kunt de politiek sturen met je stem. Politici zijn onze speelpoppen.’
Polertiek
Zoals vaak is Hofman gekleed in een sweater en in dezelfde broek waar Halbe Zijlstra hem om uitlachte in een van zijn Polertiek-filmpjes. ‘Heb je een ongeluk gehad?’ vroeg de VVD-fractievoorzitter naar aanleiding van Hofmans broek die één knie blootlaat. Is dit een voorbeeld van de afstand tussen de politiek en jongeren, die Hofman in zijn YouTubefilmpjes wil overbruggen? Polertiek is onderdeel van zijn YouTube-kanaal ‘Boos’. Hiervoor gaat hij met jongeren naar de Tweede Kamer, bijvoorbeeld met Jill die niet weet wat ze moet stemmen. Hofman geeft daarbij meteen achtergrondinformatie over de politieke partijen. In begrijpelijke taal, want daar ligt volgens de BNN-presentator deels het probleem, vertelt hij de vierhonderd millennials in de zaal: ‘Ik wil een appel doen aan de politici: zorg dat je verstaanbaar bent. Van Geert Wilders kun je zeggen wat je wil, maar hij is wel een van de weinige politici waarvan je snapt wat hij zegt.’
Niet voor niets zitten deze gasten in het panel vanavond. Sikkema schrijft met Vice over politiek gericht op jongeren, filmde hoe hij voor het medium met lijsttrekkers in gesprek ging en organiseert 4 maart het programma ‘Kiezen met Vice’ in De Balie om jongeren te helpen hun stem te bepalen. Drie jonge politici van de populairste partijen onder jongeren – volgens Vice zijn dat de VVD, GroenLinks en de PvdA, alhoewel dat volgens onderzoeksbureau Kantar de PVV, GroenLinks en VVD zijn – komen dan praten over hoe zij de belangen van millennials behartigen en hun voorstellen over thema’s als werk, onderwijs en duurzaamheid. En Hofman maakt niet alleen Boos #Polertiek, maar is ook de Stembus begonnen: met lijsttrekkers gaat hij op tournee langs mbo’s, hbo’s en universiteiten, om jongeren te vertellen dat ze moeten gaan stemmen. ‘Ik wil dat jonge mensen beseffen dat ze wel degelijk macht hebben over de politiek.’
De meeste politici zijn enthousiast over de Stembus en willen graag mee. Zo nam Hofman vorige week Jacques Monasch (Nieuwe Wegen), Thierry Baudet (Forum voor Democratie) en Ancilla van de Leest (Piratenpartij) mee naar een mbo in Leiden. ‘Dan trekken we eerst de hele school leeg en verzamelen we alle studenten op een plek. Vervolgens breng ik de jongeren met de politici in gesprek. Geen debat waar je niet tussen komt, maar een open gesprek waarbij iedereen vragen mag stellen.’ En ook hier probeert Hofman de studenten aan te sporen te gaan stemmen. ‘Eerst zie je ze denken: “Leuk dat je er bent, Tim, maar wat kom je doen?” Maar dan maken we het concreet; politiek gaat over hun stufi, hun toekomst, de uitkering van hun moeder en de belasting van het bedrijf van hun vader. Jij beslist wat zij daar in Den Haag beslissen en waar het geld naartoe gaat.’
De grootste middelvinger ooit
Een andere gast van de avond is Massih Hutak, rapper, schrijver en oud-leraar maatschappijleer. Hij leest zijn antwoord voor op de brief waarin Mark Rutte Nederlanders opriep normaal te doen. ‘Stel je voor dat alle twee miljoen jongeren in Nederland uitzoeken welke politieke partij hen het beste vertegenwoordigt en daar dan op 15 maart massaal op gaan stemmen. Die actie zou de grootste middelvinger ooit zijn,’ schreef Hutak in die brief aan alle Nederlandse jongeren. Op de negen schermen die de millennials in het publiek omringen verschijnen handen met als middelvinger een rood stempotlood.
Hutak laat het niet bij die brief. Hij is met rapper Jiggy Djé initiator van !Mets: een samenwerking van onder andere CJP, FunX, Spotify en Paradiso om jongeren te laten stemmen. Bijvoorbeeld met quotes als ‘Kan het klimaat ons nog iets schelen?’ en ‘Wie zorgt er voor je oma?’ in bushokjes. Maar dat is niet genoeg voor Hutak. Hij houdt in de twee weken voor de verkiezingen ook een videocampagne ‘waarin ik jongeren in hun taal uitleg waarom je moet stemmen en wat de partijen beloven’ én hij organiseert een feest op 14 maart in de Tolhuistuin. Daar kunnen jongeren al om middernacht te stemmen. Hun stembiljet is het entreebewijs. Daarvoor had hij speciaal toestemming van de gemeente nodig, want officieel gaan de stembureaus pas zeven uur ’s ochtends open. ‘Maar waarom zouden ze zo’n toffe manier van stemmen willen dwarsbomen? Volgens de wet mag je op 15 maart stemmen en 15 maart begint om twaalf uur ’s nachts.’
Een feest, lezingen en debatten, de inzet van social media en met bussen langs de instellingen: voor Hofman is dat eigenlijk nog niet genoeg. Hij geeft het liefst het hele land vrij op 15 maart. ‘Het grootste goed van Nederland, de democratie, moffelen we weg. De verkiezingsdag zou net als Koningsdag onderdeel van onze identiteit moeten worden. Ik ben echt niet debiel en weet heus wel dat stemmen twintig minuten kost en je daar geen vrije dag voor nodig hebt, maar het gaat om het symbool. Als je in Afrika mag stemmen en je gaat niet, word je gelyncht. Bij wijze van. Trek net als op de verjaardag van de koning een shirtje aan; deze keer geen oranje, maar eentje met een politieke partij erop. Wees trots dat je überhaupt mág stemmen.’
Op zijn Facebookpagina legt Hutak per verkiezingsonderwerp uit wat de grote partijen erover zeggen. Zie hier het filmpje over het klimaat:
Waarom veel jongeren niet stemmen
‘Jongeren zijn positief over de democratie als systeem en de onderliggende waarden als vrijheid van meningsuiting en het belang van stemmen,’ zegt Hessel Nieuwelink, lerarenopleider en onderzoeker aan de HvA. Hij promoveerde vorig jaar op democratische denkbeelden onder jongeren. ‘Maar tegelijkertijd is de maatschappelijke en politieke betrokkenheid onder jongeren beperkter dan onder oudere generaties.’
Jongeren zijn volgens Nieuwelink bijvoorbeeld minder geïnteresseerd in de onderwerpen die in de politiek worden besproken, zoals de AOW-leeftijd, de hypotheekrente of Europa. Hierin ziet Nieuwelink ook een verschil tussen hbo’ers en universitaire studenten aan de ene kant en mbo’ers aan de andere kant. ‘Ik vroeg voor mijn onderzoek vwo’ers en vmbo’ers hoe ze de wereld willen verbeteren. Vwo’ers zeiden “via de politiek” en vmbo’ers “via mijn naaste omgeving”. Daarnaast hebben met name vmbo’ers het gevoel dat hun stem er minder toe doet. Er is dus niet alleen een kloof tussen oud en jong, ook tussen hoog- en laagopgeleid.’
Nieuwelink prijst initiatieven om jongeren te motiveren tot stemmen, maar noemt het geen langetermijnoplossing. ‘Er moet meer structurele aandacht voor politiek op scholen komen. Juist in sectoren waar kinderen de politieke betrokkenheid van huis niet meekrijgen, zoals het vmbo en mbo. Het liefst zo vroeg mogelijk, want uit onderzoek blijkt dat de stemintentie op iemands veertiende sterk indicatief is voor het verdere leven. Jongeren motiveren om te stemmen moet dus al beginnen voordat ze daadwerkelijk mogen stemmen.’
