Amsterdamse infectioloog zag zeven Nederlandse patiënten met apenpokken: ‘Dit wordt geen pandemie’
Inmiddels is het apenpokkenvirus bij twaalf mensen in Nederland vastgesteld. Zeven meldden zich bij de eerste hulp van het Amsterdam UMC. Tijd voor wat vragen aan internist-infectioloog Bram Goorhuis. ‘Vergeleken met covid is dit voor de publieke gezondheidsdienst echt een walk in the park.’
Tot afgelopen vrijdag had internist infectioloog Bram Goorhuis van het tropencentrum van Amsterdam UMC nog nooit een patiënt met apenpokken gezien. Inmiddels meldden zeven besmette mensen zich in zijn ziekenhuis. Daarnaast zijn er twee in het Erasmus MC in Rotterdam en drie in de rest van Nederland.
Het apenpokkenvirus is een virusinfectie die van dier op mens overgaat. Wanneer je het virus krijgt, krijg je eerst last van koorts, rillingen, spierpijn en vermoeidheid. Na één tot drie dagen krijg je vlekken die overgaan in blaasjes. Het vocht in die blaasjes is besmettelijk.
Hoe dodelijk is het apenpokkenvirus?
‘We gaan uit van één procent, dat is gebaseerd op niet al te beste statistieken uit Afrika. Die één procent komt omdat je in zeldzame gevallen ook een hersenontsteking kunt krijgen. Je kunt er ook een ernstige longontsteking van krijgen, maar dat komt heel zelden voor. Gelukkig zijn de mensen die we hebben gezien niet zo ziek.’
Hoe wordt het virus overgedragen?
‘Mijn indruk is dat de besmetting via huidfrictie plaatsvindt waardoor de inhoud van de blaasjes vrijkomt. We zien bij de patiënten blaasjes met name rond de genitaliën, op de penis of rond de anus, en gezwollen klieren. Enkelen hadden ook blaasjes in en rond de mond. Dat laatste heeft waarschijnlijk met orale seks te maken.’
Wie zijn de risicogroepen?
‘Ik denk dat vooral homomannen moeten opletten dat ze beschermd seksueel contact hebben en alert zijn of diegene met wie je seksueel contact hebt geen blaasjes heeft. Iedereen kan dit krijgen, het is niet dat homoseksuele mannen er vatbaarder voor zijn, maar het verspreidt zich momenteel vooral via onbeschermde seks in deze groep. Buiten die groep is het risico nu eigenlijk heel erg klein.’
Zijn studenten extra vatbaar?
‘Studenten hebben vaker wisselende contacten dan getrouwde mannen en vrouwen, dus in die zin is de kans groter. Maar op dit moment zijn met name studenten die homoseksuele contacten hebben een risicogroep.’
Hoe kan het gebeuren dat het virus ‘opeens’ in Europa en Amerika is?
‘Het is een virus dat al langer circuleert in Afrika. Het is in de jaren 50 ontdekt bij apen, de eerste infectie bij mensen was in de jaren 70. Sindsdien zijn er met regelmaat apenpokkenvirus uitbraken geweest in Afrika. Die hebben tot export gevallen geleid, kleinere uitbraakjes zoals in de Verenigde Staten in 2003.’
‘Nu zien we dat er een cluster optreedt binnen de populatie van mannen die seks hebben met mannen. Bij alle zeven infecties in het Amsterdam UMC was hiervan sprake, met recente, seksuele contacten. Dus het lijkt erop dat het voornamelijk door onbeschermde seksuele contacten verspreid is, onder andere via feesten. Het Darklands festival in Antwerpen is een bekende, en dan kan het hard gaan. De incubatietijd is relatief lang, dus het zou best kunnen dat het al een tijd onder de radar is geweest en dat het nu pas opduikt.’
Kunnen we nog meer zoönoses verwachten uit de oeroude tropische regenwouden in West- en Centraal Afrika?
‘Die kans zit erin. Mensen dringen steeds verder binnen in de gebieden waar de mens voorheen niet kwam. En we blijven ons verplaatsten over de hele wereld. Dan worden we vaker blootgesteld aan virussen. Maar om echt een pandemie op de schaal van covid te krijgen, heb je een virus nodig dat heel besmettelijk is. Zelfs toen ebola uitbrak, was het risico voor de gebieden daarbuiten beperkt. Voor het oplopen van een ebolabesmetting was intensiever lichamelijk contact vereist, waarbij met name gezinsleden en zorgpersoneel risico liepen.’
Hoe groot is de kans op een nieuwe pandemie van het apenpokkenvirus?
‘Nul procent. Alles wordt nu bekeken door de lens van covid. Maar covid is ongeveer de besmettelijkste virusvorm omdat het net als influenza via aerosolen verspreidt en zorgt voor luchtweginfecties. Dat is bij dit virus niet zo, voor de overdracht is echt intensief contact nodig. Het kan via hoesten worden overgedragen maar alleen als de besmette persoon een opengesprongen blaasje heeft in de mond, of erg ziek is met koorts. Dat zien we nu gelukkig niet.
Daarnaast heb je een langere incubatietijd van een tot twee weken, waardoor er tijd is om hoogrisicocontacten te vaccineren. Dat kan met het derde-generatie-pokkenvaccin, de Modified Vaccinia Ankara (MVA).
En ten derde is het makkelijk herkenbaar en ben je niet besmettelijk voordat je symptomen hebt. Dus in die zin is het vrij makkelijk in te dammen, merken wij nu. Vergeleken met covid is dit voor de publieke gezondheidsdienst echt een walk in the park.’
