Vale gieren meten het weer
Data uit GPS-trackers die in het UvA Bird Tracking System (UvA-BiTS) worden gebruikt om het gedrag van vogels te bestuderen, zijn zo nauwkeurig dat er ook gegevens over het weer uit afgeleid kunnen worden. Dit blijkt uit onderzoek dat UvA-alumnus Jelle Treep tijdens zijn master verrichtte, aan het Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED).
Jelle Treep werkte zijn bevindingen uit met IBED-onderzoekers Judy Shamoun-Baranes en Willem Bouten. Samen met meteorologen van Ohio State University en ecologen van de Universté de Montpellier analyseerden ze de GPS-gegevens van vale gieren die leven in het nationaal park Les Grand Causses in Zuid-Frankrijk. De onderzoeksresultaten zijn inmiddels gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Bulletin of the American Meteorological Society en staan zelfs als ‘Research Highlight’ in Nature.
Klapwieken
Patronen in het vlieggedrag van vogels hangen nauw samen met het weer. Zo vliegen ze niet graag tijdens regen en storm. Ook is hun vlieghoogte vaak afhankelijk van wind en sommige grote vogels gebruiken thermiek om hoogte te winnen zonder met hun vleugels te hoeven klapwieken, want dat kost veel energie. Vale gieren behoren daartoe. Als de zon schijnt maken ze veelvuldig gebruik van de thermiek om hoogte te winnen en vervolgens verder te zweven op zoek naar voedsel, of een nieuwe thermiekbel. Doordat ze dit efficiënt doen, is het mogelijk om met GPS-gegevens in te schatten hoe snel de lucht stijgt in zo’n thermiekbel. Omdat thermiekbellen meebewegen met de wind, is het tegelijkertijd ook mogelijk om windsnelheid en windrichting te ‘meten’ met de vale gier.
Weerspatronen
Door de schattingen van windsnelheid en -richting en verticale bewegingen van de lucht te vergelijken met metingen van weerstations op de grond en met gedetailleerde weermodellen laten de onderzoekers zien dat GPS-gegevens gebruikt kunnen worden om metingen te doen aan het weer op plaatsen waar reguliere weersensoren niet of nauwelijks beschikbaar zijn, zoals de honderdduizenden GPS-punten van migrerende roofvogels boven de Sahara en Sahel die in de UvA-BiTS database zijn opgeslagen. Deze resultaten kunnen handig zijn om modellen voor weersvoorspellingen te verbeteren.
Jelle Treep doet nu promotieonderzoek naar de invloed van wind en thermiek op de verspreiding van plantenzaden bij het Institute for Environmental Biology van de Universiteit Utrecht.
