Complexe problemen vragen om complexe aanpak, denkt nieuw UvA-onderzoeksinitiatief
Computermodellen ontwikkelen waarmee beleidsmakers passende oplossingen kunnen bedenken voor complexe vraagstukken zoals klimaatverandering. Dat is het doel van Polder, het UvA-onderzoekscentrum dat deze week officieel werd geopend.
‘Complexiteit en interdisciplinariteit passen niet goed in de praktijk van beleidsmakers,’ verklapt Albert Faber van de Wetenschappelijke Klimaatraad alvast halverwege de openingsbijeenkomst van Polder. Dat is het onderzoeksinitiatief van het Institute for Advanced Study (IAS) in aanwezigheid van zo’n veertig beleidsmakers maar vooral ook wetenschappers op het Science Park.
Toch is dat precies wat Polder wil bereiken. Het centrum wil beleidsmakers van gereedschappen uit de complexiteitstheorie voorzien, een relatief jonge tak van de wetenschap die systemen beschrijft die lastig te voorspellen zijn door allerlei relaties en afhankelijkheden, om zo oplossingen te vinden voor complexe problemen.
Stikstof, klimaatverandering en de woningbouwcrisis worden nu bijvoorbeeld nog te vaak als afzonderlijke problemen behandeld, terwijl er juist veel overlap is. Daar wil Polder verandering in brengen door samen te werken met zoveel mogelijk disciplines, bedrijven en organisaties en door ook het menselijke gedrag mee te nemen. In het geval van stikstof zou het rekenmodel van de complexiteitstheorie dus niet alleen over stikstof gaan, maar ook over het gedrag van boeren en de grondwaterstand.
Wat-als scenario’s
Polder werkt volgens een duidelijk stappenplan. In ‘group model building’ sessies zitten de stakeholders samen aan tafel en schetsen met pen en papier hoe de verschillende factoren van een probleem met elkaar samenhangen. Dat proces levert na verschillende rondes een kwalitatief model op, dat soms al voor oplossingen kan zorgen.
Voor een grondigere aanpak wordt dat model vertaald in een computermodel en wordt extra onderzoek uitgevoerd. Op basis van dat model kunnen beleidsmakers in een virtuele wereld ‘wat-als’-scenario’s schetsen om zo tot de juiste interventies te komen. Polder richt zich hoofdzakelijk op gezondheid en duurzaamheid en werkte onder meer al samen met het Universitair Medisch Centrum, de nationale politie en verschillende ministeries.
Daarnaast werk Polder aan een nieuw tweejarig masterprogramma ‘Complex Systems and Policy’ dat in september 2025 van start moet gaan. In die interdisciplinaire master worden data science en modelleringstechnieken gecombineerd met vaardigheden uit de gedragswetenschappen, bestuur en beleid.
Post-its
Tijdens de opening op het Science Park krijgen de aanwezigen krijgen alvast een voorproefje van Polder in de mini-workshop modelleren. De casus: de energietransitie naar elektrische auto’s. Op een groot vel papier moeten de deelnemers post-its plakken met factoren die dat proces beïnvloeden, zoals de kosten, subsidies en de beschikbaarheid van laadpalen. Met plus- en minpijlen tussen de post-its geven de deelnemers de verbanden aan.
Het blijkt al snel: dat is moeilijk. Er ontstaan allerlei discussies: ‘Leiden lagere kosten van de elektrische auto altijd tot meer gebruikers? Of kan het dan juist de functie van statussymbool verliezen?’ en ‘Als de gemeente de regelgeving voor laadpalen opschroeft, gaan mensen hun elektrische auto dan weer wegdoen?’
Ook wordt al snel duidelijk dat de keuze van mensen aan tafel nogal bepalend is voor hoe het probleem wordt geschetst. Na een klein uur en zes post-its verder zit de groep er enigszins verslagen bij. ‘Geef ons nog honderd uur en we komen misschien in de buurt,’ vat een van de deelnemers het samen.
‘Modellen bouwen is inderdaad een tijdrovend proces,’ vertelt programmamanager, Ted Jan Post na afloop. ‘Daar wordt normaal ook meer tijd voor genomen in verschillende rondes. Na de pen-en-papier fase moet het model ook nog gekwantificeerd worden tot een computermodel. Dat kan soms wel jaren in beslag nemen. Maar het is niet altijd nodig om tot zover in detail te treden. We werken daarom bewust resultaatgericht, want urgente uitdagingen zoals de gezondheidszorg en het klimaat kunnen zolang niet wachten.’
