UvA-onderzoek: Wat doen bedrijven als een stormvloed de Randstad raakt?
Als de Randstad onder water komt te staan, helpen bedrijven dan de stad weer op te bouwen of pakken ze hun biezen? UvA-onderzoekers zochten het uit voor Amsterdam en Rotterdam in wat ze al snel de Crazy-paper noemde. ‘De primaire reacties van bedrijven gaan niet over economisch rationele keuzes.’
Denk aan een klimaatramp in Nederland en de meeste mensen zullen waarschijnlijk zeggen: Watersnoodramp, 1953, de stormvloed waardoor grote delen van Zeeland, Zuid-Holland en Noord-Brabant onder water kwamen te staan. Stel dat die ramp zich opnieuw zou voltrekken, maar dan in de Randstad, schetsen UvA-onderzoekers Panikos Georgallis, Ans Kolk en Siri Boe-Lillegraven in een artikel dat ze in de Journal of Management Studies publiceerden. Aan de hand van dat scenario analyseerden ze de mogelijke reacties van bedrijven in Amsterdam en Rotterdam. Vijf vragen aan eerste auteur en bedrijfsonderzoeker Siri Boe-Lillegraven.
Waarom noemen jullie het artikel de Crazy-paper?
‘We schetsen een extreem scenario: de Randstad met meer dan acht miljoen inwoners die onder water komt te staan. Dat noemen we crazy, misschien ook uit zelfbescherming want we leven nu eenmaal in de Randstad onder de zeespiegel dus het scenario van een overstroming is niet erg geruststellend. Toen we het project begonnen in 2019 vonden we het echt crazy, inmiddels krijgen we helaas vaak de reactie: This is not crazy.’
Nederland staan toch wereldwijd bekend om zijn uitstekende Deltawerken? Hoe waarschijnlijk is het scenario dat de Randstad overstromt?
‘Het is een fictief scenario met lage waarschijnlijkheid, maar niet onmogelijk. Het feit dát Nederland zo succesvol is in watermanagement, brengt ook het risico met zich mee dat we op onze lauweren gaan rusten. Droge voeten houden is werk in uitvoering, bovendien verandert de situatie ook nog eens door klimaatverandering, stijgende zeespiegels en extremer weer. Begin november ontkwam Amsterdam nog ternauwernood aan een overstroming door storm Ciarán. De vraag is niet óf, maar wannéér het gebeurt, volgens klimaatdeskundigen.’
Nederlanders reageren over het algemeen vrij laconiek op nieuws over de zeespiegelstijging.
‘Dat heb ik ook gemerkt toen ik vanuit Noorwegen naar Amsterdam verhuisde. Ik kijk hier met fascinatie en verbazing naar hoeveel geld mensen steken in het graven van kelders voor woonruimtes. Wanneer ik dat ter sprake breng, verwijzen Nederlanders inderdaad naar de fantastische en wereldberoemde Nederlandse waterwerken. En beredeneren ze: als de dijken breken zitten we allemaal in hetzelfde schuitje. Als buitenstaander viel het grote contrast me op tussen discussies in de politiek over zeespiegelstijging en de dagelijkse praktijk van burgers en bedrijven die het zien als de gewoonste zaak van de wereld. Vanuit mijn positie als bedrijfsonderzoeker vroeg ik me af hoe bedrijven – die cruciaal zijn voor steden – op een klimaatramp zoals een stormvloed in de Randstad zouden reageren en welke invloed dat heeft op de inwoners. Daar bleek maar weinig literatuur over te bestaan.’
Reageren niet alle bedrijven hetzelfde op een klimaatramp? Ze maken een kosten-batenanalyse en handelen daarnaar?
‘Nee, de primaire reacties van bedrijven gaan niet over economisch rationele keuzes. Zo’n overstroming komt namelijk altijd onverwacht en is heel schokkend. Er zijn grofweg drie manieren waarop bedrijven dan reageren: fight (vechten), flight (vluchten) of freeze (verstarren).’
‘Hoe ze reageren hangt af van een aantal factoren: van de plaats – identificeert een bedrijf zich met de gemeenschap waarin het gesitueerd is; van het gevoel van verlies – als een bedrijf veel verloren heeft zal het misschien eerst verstarren en daarna eerder ergens anders opnieuw beginnen (vluchten); van het gevoel van tijd – vooral op het verleden gerichte bedrijven zoals familiebedrijven kunnen moeite hebben om onmiddellijk op nieuwe omstandigheden te reageren. Ook speelt zekerheid een rol: als een bedrijf sterk vertrouwt op de eigen capaciteiten of die van de autoriteiten om de stad weer op te bouwen, is de kans groter dat ze blijven.’
‘Bedrijven in Rotterdam en Amsterdam zullen dan ook anders reageren. In Rotterdam zijn de bedrijven meer gericht op infrastructuur en transport, in Amsterdam zijn bedrijven vaker gericht op diensten en financiën en zijn er veel meer expats. En dus voorspelt ons model dat Rotterdam de overstroming zal zien als een wake-upcall om zich beter te positioneren als hét industriële centrum en een groot deel van de economie in Amsterdam binnen enkele maanden weggevaagd zal worden om nooit meer volledig te herstellen.’
En wie heeft daar wat aan?
‘De waarde van ons artikel is voor beleidsmakers en onderzoekers om te begrijpen dat als een klimaatramp Nederland raakt de reacties per bedrijf zullen verschillen. Hoe meer kennis beleidsmakers hebben over wat bedrijven drijft en hoe ze kunnen reageren, des te beter ze kunnen anticiperen, communiceren en reageren op een ramp en des te sneller de samenleving van de ramp kan herstellen.’
