Een nieuwe kijk op de veerkracht van het Amazonegebied
Kleinschalig landgebruik door inheemse gemeenschappen heeft geleid tot veerkrachtige Amazonegebieden. Voor beleidsmakers is dit een belangrijk inzicht. ‘Het gebruik van vuur en een lage mate van ontbossing toentertijd hebben voor plantensoorten gezorgd die beter resistent zijn tegen de bosbranden en droogte van vandaag.’
UvA-onderzoekers William Gosling en Crystal McMichael van het Institute for Biodiversity and Ecosystem Dynamics (IBED) hebben een nieuwe kijk op de veerkracht van het grootste regenwoud ter wereld: de Amazone. Historisch landgebruik heeft namelijk geleid tot bosgebieden die beter resistent zijn tegen bosbranden en droogte.
Honderden jaren geleden voerden inheemse gemeenschappen kleinschalige landbouwpraktijken uit in bepaalde delen van de Amazone. Die bosgebieden waren onder andere blootgesteld aan door de mens veroorzaakte bosbranden, maar ook natuurbranden. De sterkste plantensoorten overleefden de branden. Hierdoor zijn sommige gebieden beter bestand tegen bosbranden en droogte en daarmee belangrijk voor het herstelvermogen van de Amazone. ‘Al helemaal na het vertrek van de Braziliaanse oud-president Jair Bolsonaro,’ zegt McMichael. Onder zijn leiding verdwenen grote delen van het Amazone-gebied.
Een belangrijk aspect in het behoud van de Amazone is een goed begrip te krijgen van die veerkracht,’ aldus Gosling. Om dat te begrijpen wordt er tegenwoordig gebruik gemaakt van satellieten en drones om real timedata te verzamelen. Deze dataverzamelingsmethode bestaat nog maar dertig jaar. Het omvat de mate van verandering en ‘groen’ over de tijd na verstoring door mensen. Volgens Gosling is deze data niet toereikend genoeg om iets te zeggen over de mate van veerkracht van een gebied. ‘We hebben daarvoor een begrip nodig van grotere tijdspannes passend bij de levenscyclus van een boom die wel honderden jaren oud kan zijn.’
In het onderzoek laten de wetenschappers zien dat sinds de start van industriële ontbossing (ca. honderd jaar geleden), de intensiteit, de frequentie en de ernst van de verstoring in de Amazone sterk is toegenomen. ‘Die ontboste gebieden zijn zo groot dat de mate van veerkracht sterk is gedaald,’ vertelt McMichael. Bosgebruik van vijfhonderd jaar terug was veel minder intensief. ‘Het gebruik van vuur en een lage mate van ontbossing toentertijd hebben voor plantensoorten gezorgd die beter resistent zijn tegen de bosbranden en droogte van vandaag.’ Dat is goed nieuws voor beleidsmakers.
Verstedelijking en ontbossing vormen de grootste bedreiging voor de Amazone. Daarom zijn veerkrachtige gebieden extra interessant voor beleidsmakers. ‘Deze gebieden bevatten een essentiële zaadbank voor omliggend bosherstel,’ vertelt McMichael. ‘Door klimaatverandering is het zeker dat bosbranden en droogte steeds vaker gaan voorkomen.’ Waarop Gosling aanvult: ‘Om die reden wil je de bosgebieden beschermen die de meeste kans op overleving hebben.’
Momenteel richt het vervolgonderzoek zich op de intensiteit van bosbranden om zo een nog beter begrip te krijgen van historisch landgebruik en bosherstel. Daarnaast zijn Gosling en McMichael druk bezig met een onderzoeksvoorstel voor het gebruik van meerdere dataverzamelingsmethoden om de werking van het Amazone regenwoud nog beter te begrijpen. Met een netwerk van 1500 onderzoeklocaties verspreid over de Amazone, ondersteund door gegevens van drones en satellietenbeelden, hopen ze een allesomvattend beeld te krijgen van dit cruciale ecosysteem.
